Tahıl Koridoru Nedir? Tahıl anlaşması yapılmasını gerektiren şartlar nelerdi?
Tahıl Koridoru kavramı hayatımıza; 24 Şubat 2022 tarihinde Ukrayna-Rusya savaşı başladıktan sonra Ukrayna limanlarının Rus ablukası altında kalması sonrasında bu limanlardan tüm dünyaya tahıl ihracının durmasıyla girmiştir. Ukrayna ve Rusya Dünyanın tahıl ihtiyacının önemli bir bölümünü karşıladığından, bu konu bir anda uluslararası kamuoyunun gündemini işgal etmeye başlamış, küresel gıda krizi riski ve tahıl fiyatlarının artmaya başlaması ile birlikte bir an önce çözüm üretilmesine ihtiyaç duyulmuştur. Çözüme ise Türkiye’nin girişimleri ve katkılarıyla ulaşılmış, Türkiye’nin tüm insanlık için ne kadar önemli bir rol oynadığı bir kez daha görülmüştür. Bu görüşmelerde sağlanan ortamın barışa giden yolu açması da yine Türkiye’nin katkılarıyla mümkün olacaktır.
Birleşmiş Milletler tarafından açıklanan verilere göre savaş nedeniyle yıkılan ve kullanılamayan silolar nedeniyle 15 milyon ton kadar depolama kapasitesi yok olmuş, ihraç edilemeyen tahılın yaklaşık 25 milyon ton kadar olduğu bildirilmiştir. Yeni hasat rakamlarıyla bu miktarın 60-70 milyona kadar çıkması beklenmektedir.
Tahıl Koridoru bu ihraç edilemeyen tahılın denizden güvenli olarak ihtiyaç sahibi ülkelere ulaştırılması fikrinden doğmuş, BM girişimiyle Türkiye’nin ev sahipliği ve liderliğinde 2022 mayıs ayı sonunda çalışmalar başlamıştır.
Tahıl Koridoru Anlaşması Yol Haritası:
Mayıs 2022 BM teklifi üzerine ikili görüşmeler başladı.
1 Haziran 2022: Milli Savunma Bakanlığı Rusya ile kırmızı hat kurulduğunu ve temsilciler arasında direk görüşmelere başlandığını açıkladı.
21 Haziran 2022: Askeri heyetimiz Moskova’da muhataplarıyla çok önemli bir görüşme gerçekleştirdi.
2022 Temmuz başında Ukrayna heyeti Türkiye’ye geldi. İkili görüşmeler yapıldı.
13 Temmuz 2022 de İstanbul’da anlaşmanın temel prensipleri üzerinde görüş birliği sağlanan 4’lü toplantı, Rusya Federasyonu, Ukrayna, Türkiye ve BM temsilcileri arasında yapıldı. Kalender Kasrında yapılan bu görüşmeler tüm dünyada büyük yankı uyandırdı ve Türkiye’nin üstlendiği arabuluculuk rolü ve ikili görüşmelerde Ukrayna ve Rusya taraflarını ikna etmesi başta BM olmak üzere uluslararası kamuoyunda takdirle karşılandı.
22 Temmuz 2022 de Tahıl Koridoru Anlaşması Dolmabahçe Sarayında Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan,, BM Genel Sekreteri Guterres, Türkiye, Rusya ve Ukrayna’nın ilgili bakanlarının katılımıyla imzalandı. Anlaşmaya göre;
- Ukrayna’nın Odesa, Çernomorsk ve Yuzni (Pivdenyi) Limanlarından Tahıl yüklenen gemiler Ukrayna tarafından mayın tehdidine karşı kılavuzlanarak uluslararası sulara çıkıp belirlenen güvenli tahıl koridorunu kullanacak ve İstanbul’da denetim sonrasında varış limanına seyrine devam edecektir.
- İstanbul’da bir Müşterek Koordinasyon Merkezi kurulacak, gemiler girişte ve çıkışta ortak ekiplerce denetime tabi tutulacak istenmeyen yük ve personel taşınmadığından emin olunacaktır.
- Anlaşma taraflardan birinin itirazı veya değişiklik isteği olmadıkça her 120 gün sonunda otomatik olarak uzayacaktır.
İmzanın hemen ardından 23 Temmuz 2022‘de İstanbul’da Milli Savunma Üniversitesi Kampüsü içerisinde Müşterek Koordinasyon Merkezi kuruldu. BM görevlendirdiği bir koordinatör ile Ukrayna, Rusya ve Türkiye’den temsilcilerden oluşan bu karargah, tahıl koridorun işletilmesinden sorumludur. Anlaşma yapılan gemiler Ukrayna makamlarıyla belgelerini tamamladıktan sonra MKM-Müşterek Koordinasyon Merkezine bu evraklarla müracaat eder. Evrakları incelenen gemi için denetim planlanır. Bu denetimde gemide, işletme talimatına aykırı yolcu, malzeme, silah ve teçhizat bulunup bulunmadığı kontrol edilir. Onay verilen gemi Ukrayna Limanlarına doğru yola çıkar. Aynı şekilde Ukrayna’dan çıkan gemiler varış limanları öncesinde İstanbul’da denetime tabi tutulur ve sadece anlaşmada yer alan malzemenin taşındığından emin olunur. Müşterek Koordinasyon Merkezinde BM, Türkiye, Rusya ve Ukrayna’dan toplam 100 civarında teknik personel görev yapmaktadır.
1 Ağustosta Ukrayna’dan tahıl yüklü ilk gemi yola çıktı. Kasım 2022 ortalarına geldiğimizde 4 aylık ilk dönemde yaklaşık 12 milyon ton tahılın taşındığını görmekteyiz.
19 Kasımda ilk dönemi sona eren tahıl anlaşmasının yenilenmesi adına yine Türkiye’nin liderliği ve ev sahipliğinde 17 Kasımda İstanbul’da bir toplantı yapılmış, Birleşmiş Milletler, Ukrayna ve Rusya Federasyonu ile ev sahibi Türkiye’nin oluru ile anlaşma 120 günlük bir dönem için daha uzatılmıştır.
