Rusyaya Yaptırımlar

Rusyaya yaptırımlar 2014 yılından bu yana çeşitli Birleşik Krallık yaptırım rejimleri altında uygulanmaktadır. Rusya’ya yönelik yaptırım rejimi, 2014 yılında Kırım’ın ilhakına ve Ukrayna’da devam eden Rusya kaynaklı istikrarsızlığa tepki olarak AB, ABD, Birleşik Krallık ve Kanada gibi diğer müttefikler tarafından koordineli olarak uygulamaya konmuştur. Birleşik Krallık ayrıca Rusya’daki insan hakları ihlalleri, yolsuzlukla mücadele, siber ve kimyasal silah saldırıları başta olmak üzere Rus vatandaşlarına ve kuruluşlarına birtakım yaptırımlar uygulamıştır.

Rus muhalif figür Alexei Navalny’nin ölümüyle ilgili olarak İngiltere’nin uyguladığı yaptırımlar, İngiltere’nin Küresel İnsan Hakları Yaptırımları rejimi kapsamında yürürlüğe konmuştur.

Ukrayna’nın 2022’deki İşgali Sonrası Tepkiler ve Rusyaya Yaptırımlar

Ukrayna’daki mevcut krizin başlangıcında, Batılı müttefikler Rusya’yı, Ukrayna’nın toprak bütünlüğünün ve egemenliğinin herhangi bir şekilde ihlal edilmesinin benzeri görülmemiş ekonomik tedbirlerle karşılanacağı konusunda uyarmıştır. Rusya’nın kendi bağımsızlıklarını ilan eden Luhansk Halk Cumhuriyeti ve Donetsk Halk Cumhuriyeti’ni tanımasının ve barışı koruma operasyonları adı altında bölgeye Rus birliklerinin konuşlandırılmasının ardından Batılı ülkeler tarafından ilk yaptırımlar uygulamaya konuldu.

24 Şubat 2022’de Rus askeri güçleri sınırı geçerek Ukrayna’ya girdi ve geniş çaplı saldırıları ve işgali devam ediyor. AB, Birleşik Krallık, ABD ve diğer müttefikler, Rusya’nın finans sektörünü, havacılık ve deniz taşımacılığını, savunma, havacılık ve enerji gibi ekonominin stratejik sektörlerini, Putin rejimine yakın kişileri ve üçüncü ülkelerdeki aktörler de dahil olmak üzere Rusya’nın Ukrayna’yı işgalini destekleyenleri hedef alan önemli koordineli yaptırımlarla karşılık verdi.

Rusyaya yaptırımlar önemli gelir kaynaklarını hedef almaya devam ederken, yaptırımların delinmesinin önlenmesi büyük önem arz etmektedir.

23 Şubat 2024 itibariyle:

• 1.702 kişi ve 298 kuruluş Rusyaya yaptırımlar rejimi kapsamında Birleşik Krallık yaptırımlarına tabidir.
• 1.718 kişi ve 419 kuruluş, ikincil yaptırımlar da dâhil olmak üzere AB’nin Rusya’ya yaptırımlarına tabidir.
• Birleşik Krallık, toplam net değeri 145 milyar sterlinin üzerinde olan 129 oligarkı hedef almıştır.
• Ticari ve mali kısıtlamalarla birlikte Rusya şu anda dünyada en fazla yaptırım
  uygulanan ülke konumundadır.

Küresel gıda güvenliğine ilişkin endişelerin ortasında AB, ABD ve Birleşik Krallık 14 Kasım 2022 tarihinde ortak bir açıklama yayınlayarak “Rusyaya yaptırımlarımızın hedefi Rusya’nın savaş makinesidir, gıda veya gübre sektörleri değil; bankalar, sigortacılar, nakliyeciler ve diğer aktörler Rus gıda ve gübresini küresel pazarlara ulaştırmaya devam edebilirler” ifadesini yinelediler. Ancak burada temel problem her ne kadar ABD başta olmak üzere batılı ülkeler Tahıl ve diğer gıda ihracatını muaf tutan resmi listeler (General License) yayınlasalar da, özel sektör bu konuda her zaman çekimser davranmış ve risk almamıştır. Devletler de bu konuda ABD’nin hiddetinden çekinmiş ve ticaretle ilgili bakanlıklarını sıklıkla uyarmışlar ve küçük karlar peşinde koşarken devletin maruz kalacağı bir takım resmi ve gayriresmi yaptırımların hedefi olmaktan korkmuşlardır.

Rusyaya Yaptırımlar ile hedeflenen nedir?

Rusyaya Yaptırımlar önemli ve etkili bir dış politika aracı olarak kabul edilmektedir. Bunlar geçici olarak uygulamaya konulan kısıtlayıcı tedbirlerdir ve davranış değişikliğine zorlamak, bir ülkenin eylemlerini kısıtlamak veya diğer ülkelere ve bireylere siyasi bir mesaj iletmek için kullanılabilirler.
Ülkeler kendi yaptırımlarına karar verip uygulayabilirler ya da maksimum etkiyi elde etmek için genellikle müttefiklerle, özellikle de AB ve ABD ile koordinasyon içerisinde Rusyaya yaptırımların bir parçası olabilirler.

Rusya’ya yaptırımların nedeni ?

24 Şubat 2022’de Rusya, kuzeyde Belarus’tan, doğuda Rusya’dan ve güneyde Kırım’dan Ukraynaya girdi k bir işgal harekatı başlattı. Bu hamle, bir krizi önlemeye yönelik aylarca süren diplomasinin ardından ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etme planı olmadığı yönündeki ısrarlı açıklamalarına rağmen geldi.

Genel bir bakış Kırım’ın 2014 yılında ilhak edilmesinden bu yana ABD, Birleşik Krallık ve AB Üye Devletleri de dâhil olmak üzere Batılı ülkeler Ukrayna’nın toprak bütünlüğü ve egemenliği ile güvenlik ortaklarını seçme hakkını desteklediklerini açıkça ifade etmişlerdir.
Mevcut krizin başlangıcında Batı, Rusya’nın finans kurumlarını, enerji sektörünü ve Kremlin’e yakın kişileri hedef alan benzeri görülmemiş bir yaptırım paketi de dahil olmak üzere, herhangi bir askeri tırmanmanın önemli ekonomik sonuçları olacağı konusunda Rusya’yı uyardı. Rusya’nın Avrupa’ya uzanan tartışmalı Kuzey Akım 2 doğalgaz boru hattının durdurulması da Rusyaya yaptırımlar paketinin bir parçası olarak değerlendirildi.

Rusyaya yaptırımlar rejiminin kapsamı

Rusyaya yaptırımlar rejimi özellikle şu hedeflere yöneliktir:

Rusyaya yaptırımların amacı artık şudur:

1. Rusya’yı Ukrayna’yı istikrarsızlaştıran veya Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü, egemenliğini veya bağımsızlığını zayıflatan veya tehdit eden eylemleri durdurmaya zorlamak,
2. Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonucunda 24 Şubat 2022 tarihinde veya sonrasında Ukrayna’nın uğradığı zarar, ziyan veya yaralanmalar için Rusya tarafından tazminat ödenmesini teşvik etmek. Bu değişiklik, Hükümetin “Rusya’nın, Ukrayna’nın kritik altyapısı da dâhil
   olmak üzere, savaşın ve yol açtığı zararın tüm sorumluluğunu taşıdığı” yönündeki görüşünü yansıtmaktadır.

Birleşik Krallık ne tür yaptırımlar uyguladı?

• 31 Ocak 2022 tarihinde dönemin Dışişleri Bakanı, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi halinde Hükümetin “eşi benzeri görülmemiş bir koordineli yaptırım paketi” öngören bir yasa çıkaracağını teyit etmiştir. Yeni önlemler kapsamında Birleşik Krallık artık Rus bankaları, enerji sektörü ve diğer sektörler de dahil olmak üzere Rus devletinin stratejik çıkarlarını daha geniş bir şekilde hedef alabilecektir.
• Rusya’nın Şubat 2024’te Ukrayna’yı işgalinin ikinci yıldönümü münasebetiyle Birleşik Krallık, Rus birey ve işletmelere yönelik 50’den fazla yeni yaptırım kararını[ açıkladı. 23 Şubat 2024 itibariyle, 1.702 kişi ve 298 kuruluş Rusya rejimi kapsamında Birleşik Krallık yaptırımlarına tabidir.
• 1 trilyon sterlin değerinde küresel varlığa sahip 29 banka (Rus bankacılık sektörünün %90’ından fazlasını oluşturuyor) ve toplam net değeri 145 milyar sterlinin üzerinde olan 129 oligark İngiltere tarafından yaptırıma tabi tutuldu.
• Birleşik Krallık-Rusya ikili ticaretinin 20 milyar sterlinden fazlası tam ya da kısmi yaptırım altındadır.
• İngiltere’deki 18 milyar sterlinlik Rus varlığı donduruldu.
• Rusya ile ilgili en son yaptırım bildirimleri ve belirlenen kişilerin güncel listesi www.gov.uk internet adresinde mevcuttur.
  

Yasayı tanıtan Dışişleri Bakanı şunları söyledi:

Rus devletiyle bağlantılı olan, Rus devleti için ekonomik öneme sahip işlerleuğraşan veya Rus devleti için stratejik öneme sahip bir sektörde faaliyet gösteren herhangi bir şirketi hedef alabileceğiz. Sadece bu kuruluşları hedef almakla kalmayacak, aynı zamanda bu kuruluşların sahiplerinin ya da kontrol edenlerin de peşine düşebileceğiz. Bu, Rusya’ya karşı bugüne kadar uyguladığımız en sert yaptırım rejimi olacak ve Avrupa Birliği’nden ayrılmamızdan bu yana yaklaşımımızdaki en radikal değişikliktir.

Kremlin’in içinde ve çevresinde bulunanların saklanacak hiçbir yeri olmayacak. Hükümet kimlerin hedef alınabileceğini ya da hangi tedbirlerin uygulanabileceğini teyit etmedi ancak “Ukrayna’ya yönelik saldırgan niyetini sürdürmesi halinde bu yeni yetkileri azami ölçüde kullanacağını”, yaptırımların “korkusuzca ve kayırılmadan” uygulanacağını ve “hiçbir şeyin masanın dışında olmadığını” söyledi.Ayrıca, Yaptırımlar, maksimum etkiyi elde etmek için AB ve ABD de dahil olmaküzere müttefiklerle koordine edilecektir.

Rusya zaten 2014 yılında Rusya’nın Kırım’ı ilhak etmesine tepki olarak uygulanan bir silah ambargosuna tabiydi.

Yaptırımların ilk dilimi

Birleşik Krallık yaptırımlarının ilk dalgası 22 Şubat 2022 tarihinde, Rusya’nın Ukrayna’nın doğusundaki Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Luhansk Halk Cumhuriyeti’ni bağımsız devletler olarak tanımasına cevaben açıklandı. Hükümet, Rus “barışı koruma” birliklerinin bölgeye konuşlandırılmasını Ukrayna’nın “yeni bir işgali” olarak nitelendirdi. Hedeflenen yaptırımlar beş Rus bankası ve Kremlin ile bağlantılı üç Rus oligark olan Gennady Timchenko, Boris Rotenberg ve Igor Roteberg’e uygulandı.8 Her üç kişi de halihazırda ABD yaptırımlarına tabiydi.

Hükümet ayrıca Rusya’nın Birleşik Krallık piyasalarında devlet borcu ihraç etmesini engelleyecek kısıtlamalar getirileceğini10 ve Kırım’a uygulanan bölgesel yaptırımların Donetsk ve Luhansk’ta hükümet kontrolünde olmayan bölgeleri de kapsayacak şekilde genişletileceğini açıkladı. Hükümet ayrıca 15 Şubat 2022 tarihinde DPR ve LPR’nin bağımsızlığını tanıma yönünde oy kullanan Rus
Parlamentosu üyelerine yaptırım uygulama niyetini de belirtmiştir.

Rusya Duması’nın 386 üyesi daha sonra 11 Mart 2022 tarihinde Birleşik Krallık tarafından yaptırıma tabi tutulmuştur.12 Rusya Federasyon Konseyi üyeleri 15 Mart 2022 tarihinde yaptırıma tabi tutulmuştur. Rusya (Yaptırımlar) (AB’den çıkış) (Değişiklik) (No.7) Yönetmelikleri 2022, halihazırda Kırım için geçerli olan bölgesel yaptırımları Donetsk ve Luhansk’taki hükümet kontrolünde olmayan bölgeleri de kapsayacak şekilde genişletmiştir.

Yaptırımların ikinci dilimi

24 Şubat’ta Birleşik Krallık Hükümeti, Rusya’nın Ukrayna’daki askeri eylemlerinin başlamasına cevaben uluslararası ortaklar ve müttefiklerle birlikte geliştirilen ikinci bir “kapsamlı” ve “benzeri görülmemiş” yaptırımlar dizisini açıkladı.

Bu ikinci dilimde yer alan tedbirlerin birçoğu, 1 Mart 2022’de yürürlüğe giren Rusya (Yaptırımlar) (AB Çıkışı) (Değişiklik) (No.2) Yönetmelikleri 2022 ve Rusya (Yaptırımlar) (AB Çıkışı) (Değişiklik) (No.3) Yönetmelikleri 2022 ile kanunlaştırıldı.

Önlemler, önemli Rus sanayi ve şirketlerinin Birleşik Krallık finans piyasalarında finansman sağlamasını yasaklamış, belirlenmiş Rus bankalarının Sterline erişimini ve Birleşik Krallık üzerinden ödeme takası yapmasını durdurmuş ve Rusya’nın en büyük ikinci bankası VTB de dahil olmak üzere bazı büyük Rus finans kuruluşlarının varlıklarını dondurarak Birleşik Krallık’ta sahip oldukları varlıklara erişimlerini engellemiştir.

Hükümet, Rus bankalarının her yıl Birleşik Krallık finans sistemine yaklaşık 146 milyar Sterlinlik ödeme gerçekleştirdiğini ve “Rus ticaretinin yaklaşık yarısının dolar veya sterlin cinsinden yapıldığını” tahmin etmektedir.

Rusya’nın elektronik, telekomünikasyon ve havacılık sektörlerine kritik çift kullanımlı teknolojilerin ve bileşenlerin ihracatının yasaklanmasıyla ticari kısıtlamalar güçlendirilmiştir. Putin’in yakın çevresinden beş kişi de dâhil olmak üzere çok sayıda Rus
oligarkın mal varlıkları dondurulmuş ve seyahat yasağı getirilmiştir. Planlanan yeni bankacılık kısıtlamaları kapsamında, Rus vatandaşlarının Birleşik Krallık bankalarındaki hesaplarında 50.000 Sterlinden fazla tasarruf bulundurmaları yasaklanmıştır.

Rusya’nın amiral gemisi Aeroflot’un da Birleşik Krallık hava sahasına girişi yasaklandı. Hükümet ayrıca, yaptırım uygulanan kuruluşların iştiraklerinin, “tüm yaptırım rejimlerinde” ve kendi atama listelerine dahil edildiğini teyit etmiştir. Belarus’a da Rusya’nın Ukrayna’daki askeri harekatına olanak sağlamadaki rolü nedeniyle yaptırım uygulanacaktır.

Sürekli bir yaptırım programı

Daha fazla Rus finans kurumu, Rus ekonomisinin stratejik sektörleri ve Rus devletine ait büyük şirketler hedef alındı. Rus elitlerinin daha fazla üyesi ve aileleri, mal varlıklarının dondurulması ve seyahat yasaklarına tabi tutuldu.

2 Mart 2022’de dönemin Başbakanı Boris Johnson, “Putin rejimiyle ilişkili herkesin tam listesini yayınlama” taahhüdünde bulunmuş, ancak bunun için bir zaman dilimi vermemiştir. Bu liste kamuya açık hale getirilmemiştir.

Temmuz 2022’nin sonunda Hükümet ayrıca yaptırımlara tabi olabilecek kişilere ilişkin kriterleri, belirlenen kişilerin birinci dereceden aile üyelerini ve Rus devlet kontrolündeki işletmelerin yönetimini (sadece üst düzey yönetimin aksine) veya Rus Hükümetini desteklemekten fayda sağlayan işletmeleri de kapsayacak şekilde genişletti. Birleşik Krallık ayrıca yaptırımların delinmesindeki rolleri nedeniyle üçüncü tarafları da giderek daha fazla hedef almaktadır.

Birleşik Krallık şu ana kadar Rusya yaptırım rejimi kapsamında 1.702 kişiyi belirlemiştir (23 Şubat 2024 itibariyle)

Putin, Lavrov ve aile üyelerine yaptırım

25 Şubat 2022 tarihinde Hükümet, şu anda mal varlıkları dondurulmuş olan Devlet Başkanı Putin ve Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’a yaptırım uygulamıştır. Putin ve Lavrov aynı zamanda AB ve ABD tarafından da yaptırıma tabi tutulmuştur. Diğer üst düzey Rus yetkililerde olduğu gibi, diplomatik toplantılara izin vermek için kendilerine seyahat yasağı getirilmemiştir.

Aile üyelerine yönelik yaptırımlar, “Rusya’nın saldırganlığından sorumlu olanların ilişkilerinden fayda sağlayanların yaptırımlarımızın kapsamında olduğuna dair güçlü bir sinyal” gönderme niyetiyle aşamalı olarak uygulamaya konmuştur.

Hedef alınan kişiler arasında Başkan Putin’in kızları, eski eşi, ortağı olduğu iddia edilen Alina Kabaeva ve annesi bulunmaktadır.
Sergey Lavrov’un eşi, kızı ve üvey kızı da hedef alınmıştır.

Aralarında Başbakan Mikhail Mishustin, Savunma Bakanı Sergei Shoigu, Rusya Güvenlik Konseyi Başkan Yardımcısı olan Rusya eski Devlet Başkanı Dmitry Medvedev ve Rus Ortodoks Kilisesi Başkanı Patrik Kirill’in de bulunduğu Başkan Putin’in yakın çevresinden birçok isim bu yaptırıma maruz kalmıştır.

Aralarında Genelkurmay Başkanı General Valery Gerasimov’un da bulunduğu çok sayıda Rus askeri lider, Rusya’nın Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgal etmesinden önce İngiltere tarafından yaptırıma tabi tutulmuştu. İşgaldeki rolleri, özellikle de savaş suçları işlemeleri ve sivillere ve kritik altyapıya yönelik kasıtlı saldırılar gerçekleştirmeleri nedeniyle ilave Savunma Bakan Yardımcıları, Rus askeri liderleri ve diğer askeri yetkililer de belirlenmiştir. En önde gelenler arasında, dünya çapındaki tüm Rus askeri operasyonlarını
planlayan ve yöneten Ulusal Savunma Komuta ve Kontrol Merkezi’nin Başkanı olan “Mariupol Kasabı” lakaplı Rus General Mikhail Mizintsev; Rus Hava İndirme Kuvvetleri Komutanı Albay General Andrey Serdyukov; Özel Kuvvetler Operasyonları Komutanı Tümgeneral Valery Flyustikov ve Genelkurmay Birinci Başkan Yardımcısı Albay General Nikolay Bogdanovsky yer almaktadır.

Oligarklar

Şubat 2022’de dönemin Dışişleri Bakanı Liz Truss, Rus oligarkların hedef alınmasıyla ilgili olarak şunları söyledi: “Oligarklar ve Duma üyelerinden oluşan bir listemiz var. Onlara karşı kanıt ve dava oluşturdukça bunları açıklayacağız, ancak bu davaların yasal mevzuata uygun olmasına ihtiyacımız var – önemli olan bu.”

Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden bu yana, Birleşik Krallık, genellikle AB ve ABD ile birlikte, net değeri 145 milyar sterlinin üzerinde olan 130’dan fazla kişiyi hedef almıştır. Birçoğu, Ekonomik ve Sosyal Konsey’de belirlenen yeni yetkilere dayanılarak belirlenmiştir.

Yaptırımların ilk diliminde belirlenen üç oligarkın yanı sıra, önde gelen oligarklar:

Alisher Usmanov – USM Holdings’in kurucusu,31 Everton futbol kulübü ile sponsorluk ilişkileri 2 Mart 2022’de askıya alındı.32 Usmanov’un yaptırımlardan kaçmasını sağlayan bir şirketler ve bireyler ağı da belirlendi.

Igor Shuvalov – İngiltere’de önemli çıkarları olan Rusya’nın önde gelen oligarklarından biri.

Roman Abramovich – Chelsea FC’nin eski sahibi ve Evraz PLC ve Norilsk Nickel’in hissedarı. ABD henüz Abramovich’e yaptırım uygulamadı. Abramovich ile yakından ilişkili bir işadamları ağı ve yaptırımların delinmesine yardımcı olan kişi ve şirketler de yaptırıma tabi tutulmuştur.

Oleg Deripaska – EN+ grubunun hissedarı.37 ABD 2018 yılında Sayın Deripaska’ya yaptırım uygulamıştır.

Dmitri Lebedev – Bank Rossiya Yönetim Kurulu Başkanı. Lebedev 2016 yılından bu yana ABD yaptırımlarına tabidir.

Boris Borisovich Rotenberg – Şubat 2022 sonunda Birleşik Krallık tarafından yaptırım uygulanan Boris Rotenberg’in oğlu.

Vladimir Potanin – Rusya’nın en zengin ikinci adamı ve Kremlin’in önemli bir destekçisi. Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden bu yana
Rosbank’ı ve Tinkoff Bank’ın hisselerini satın aldı.

Matthias Warnig, Başkan Putin’in arkadaşı ve Kuzey Akım 2’nin CEO’su (aşağıya bakınız).

Birleşik Krallık, Rus oligarkların bir kişi veya işletmenin bir başkasının varlıklarını yönetmesine izin veren ve “Rusya’nın artık kullanamayacağı Birleşik Krallık’ın dünya standartlarındaki finansal hizmetler sektörünün önemli bir unsuru” olarak kabul edilen Birleşik Krallık tröst hizmetlerine erişimini engelledi. Bu önlemler 16 Aralık 2022 tarihinde yürürlüğe girdi.

Hükümet, “oligarklara yaptırım uygulanmasına yönelik hükümetler arası çalışmaları koordine etmek ve hedef olarak belirlediği oligarklar listesine karşı davalar açılmasına yardımcı olmak” için departmanlar arası bir Oligark Görev Gücü kurmuştur.

Hükümetin yeni Ekonomik Caydırıcılık Girişimi ve Ekonomik Suç Planı aracılığıyla yaptırımların uygulanmasını desteklemek ve kaçakçılığı önlemek için çalışmalar da devam etmektedir. Ağustos 2023’te Yüksek Mahkeme, milyarder iş adamı Eugene Shvidler’in
Roman Abramovich ile olan yakın iş ilişkisi nedeniyle FCDO’nun yaptırım uygulama kararına itiraz ederek açtığı davayı (PDF) reddetti. Dava, Şubat 2022’den bu yana Rusya yaptırım rejimi kapsamında alınan bir yaptırım kararına karşı yapılan ilk temyiz başvurusuydu. Yüksek Mahkeme, Hükümetin Bay Shvidler’i belirleme kararının hem orantılı hem de ayrımcı olmadığına karar verdi.

Rusya’nın Ukrayna’daki eylemlerini kolaylaştıranların hedef alınması

Hükümet, Rusya’nın Ukrayna’daki eylemlerini kolaylaştırdığı düşünülen kişi veya gruplara yaptırım uygulamıştır:

Wagner Grubu, Rusya merkezli tüzel kişiliği olmayan özel bir askeri kuruluş.51 Grup, Afrika’daki faaliyetleri nedeniyle Aralık 2021’de AB tarafından yaptırıma tabi tutulmuştu. Grubun eski Başkanı merhum Yevgeny Prigozhin, Ekim 2020’de Birleşik Krallık tarafından yaptırıma tabi tutulmuştu.

Başkanlık affı karşılığında mahkumları aktif olarak Wagner Grubuna dahil eden Rus yetkililer de yaptırıma tabi tutuldu ve
Aralık 2023’te daha geniş Wagner ağını destekleyen aktörlere de benzer yaptırımlar uygulandı.

Diğer Rus Özel Askeri Şirketleri ve onları destekleyen ağlarla ilişkili bireyler; bunların arasında Ukrayna’daki Rus güçlerinin yanında görev yapmak üzere savaşçıların işe alınması ve konuşlandırılmasına dahil olduğu bildirilen PMC Redut da bulunmaktadır.

Hem Rusya hem de Ukrayna’da Rus işgalini açıkça destekleyen ve/veya Rusya’nın Ukrayna’da savaşmak üzere 300.000 kadar Rus vatandaşını kısmen seferber etmesini kolaylaştıran ve uygulayan siyasi yetkililer.

Rus yetkililer 19.000’den fazla Ukraynalı çocuğun zorla sınır dışı edilmesine karışmıştır.

Uluslararası Ceza Mahkemesi Mart 2023’t e Rusya’nın Çocuk Hakları Komiseri Maria Lvova-Belova hakkında Ukraynalı çocukların Luhansk ve Donetsk bölgelerinden zorla nakledilmesinde rol oynadığı ve Roma Statüsü kapsamında bir savaş suçu teşkil eden Rusya’da zorla evlat edinilmelerini kolaylaştırdığı iddiasıyla tutuklama kararı çıkarmıştır.

Eylül 2022 sonunda düzenlenen ve Rusya’nın Ukrayna’nın işgal altındaki dört bölgesini ilhak etmesine yol açan “sahte” katılım
referandumlarının işbirlikçileri: Donetsk, Luhansk, Kherson ve Zaporizhzhia. Bu bölgelerde seçimlerin yapılmasının ardından Eylül
2023’te başka atamalar da yapıldı. Birleşik Krallık Hükümeti seçimleri Rusya’nın “egemen Ukrayna toprakları üzerindeki yasadışı kontrolünü meşrulaştırma” girişimi olarak nitelendirdi. Atananlar arasında Rusya’nın Merkezi Seçim Komisyonu da bulunmaktadır.

19 Haziran 2023 tarihinde Birleşik Krallık, aşağıdaki tedbirlerin alınacağını duyurmuştur:

• Dondurulmuş Rus varlıklarının Ukrayna’nın yeniden inşası için bağışlanması için bir yol sağlamak. Daha fazla ayrıntı beklenmektedir,
  ancak Hükümet programın gönüllülük esasına dayanacağını ve bağış karşılığında yaptırımların hafifletilmesinin sağlanmayacağını
  belirtmiştir.
• Rusya yaptırım rejimi kapsamında belirlenen kişi ve kuruluşların Birleşik Krallık’ta sahip oldukları mal varlıklarını açıklamalarını
  zorunlu kılmak. Varlıkların açıklanmaması daha fazla mali cezaya veya varlıklara el konulmasına yol açabilecektir.
• 14 Aralık’ta Hükümet, malvarlığının açıklanmasına ilişkin hükümleri yürürlüğe koyacak olan Rusya (Yaptırımlar) (AB’den Çıkış) (Değişiklik) (No.4) 2023 sayılı Yönetmeliği yayımladı. Mevzuat uyarınca, belirlenen kişilerin, mevzuatın yürürlüğe girmesinden (26 Aralık 2023) veya belirlendikleri tarihten (hangisi daha sonra ise) itibaren, Birleşik Krallık’ta sahip oldukları, ellerinde bulundurdukları veya kontrol ettikleri varlıkların değerini ve niteliğini açıklamaları için 10 hafta süreleri olacaktır. Belirlenmiş bir kişi için fon veya
  ekonomik kaynak bulunduran veya bulundurduğundan şüphelenilen şirketler de bu fonların niteliğini ve değerini Hazine’ye yıllık bir raporla açıklamak zorundadır.

SWIFT nedir?

Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication (SWIFT), bankalar ve diğer finansal kurumlar arasında güvenli mesajlaşmayı kolaylaştıran bir hizmettir. Bu, finansal kurumların kendi aralarında ödeme ve takas gibi işlemleri gerçekleştirmelerini sağlar. Ancak, kendi başına bir ödeme veya mutabakat sistemi değildir.

Swift, dünya çapında 200’den fazla ülke ve bölgede 11.000’den fazla kurum tarafından kullanılmaktadır. Her bankanın kendine özgü SWIFT kodu vardır. Swift, 2021 yılında günde ortalama 42 milyon mesaj kaydettiğini söyledi. Kuruluş, Belçika yasalarına göre bir kooperatif topluluğudur ve Merkezi Brüksel’in dışındaki La Hulpe’dedir. Bir kooperatif olarak mülkiyeti üyelerine aittir.

SWIFT’ten çıkarılma

Hükümetin sürekli olarak desteklediği bir önlem, Rusya’nın SWIFT uluslararası ödeme sisteminden çıkarılmasıdır ve Şubat 2022’nin sonlarında Birleşik Krallık’ın “Rusya’yı dışlamak için müttefiklerle birlikte çalıştığını” teyit etmiştir. Almanya da dahil olmak üzere bazı AB Üye Devletlerinin başlangıçta bu yaptırım tedbirini uygulamakta isteksiz oldukları bildirilmişti. Diğer hususların yanı sıra SWIFT, AB ülkeleri tarafından Rusya’dan ithal edilen gazın ödemesinde kullanılmıştı.

2 Mart 2022 tarihinde AB, halihazırda Birleşik Krallık, AB ve ABD yaptırımlarının hedefinde olan yedi Rus bankasının SWIFT’ten çıkarılacağını duyurdu (12 Mart 2022 itibariyle):

1. Otkritie
2. Novikombank
3. Promsvyazbank
4. Rossiya Bank
5. Sovcombank
6. Vnesheconombank
7. VTB Bank

Rusya’nın merkez bankası döviz rezervlerinin %60’ından fazlası dondurulmuştur. Bu uygulama, doğrudan veya dolaylı olarak %50’den fazlasına sahip olunan tüm iştirakler için de geçerli olacaktır. Başlangıçta SWIFT’ten ihraçların sürekli olup olmayacağı belirsizdi. ABD yönetiminden üst düzey bir yetkili 26 Şubat’ta düzenlediği basın toplantısında şunları söyledi:

Haziran 2022’de Sberbank, Credit Bank of Moscow ve Russian Agricultural Bank da SWIFT’ten çıkarılmıştır.

Kasım 2023’te Hükümet, yaptırımları izlerken ve boşlukları ve yaptırımların delinmesini ele almak için uluslararası ortaklarla işbirliği yaparken, “Rusya’nın finansal sistemini izole etmeye devam edeceğini” söyledi. Bu retorik, Aralık 2023’te G7 liderleri tarafından yapılan bir açıklamada yinelendi:

Rusya’nın askeri sanayi üssünü genişletmesini kolaylaştırmak için uluslararası finans sistemini kullanma çabaları da dahil olmak üzere, Rusya’nın Ukrayna’daki savaşını ilerletmek için uluslararası finans sistemini kullanmasını daha da kısıtlamak için çalışacağız.

Rusya Merkez Bankası Üzerindeki Kısıtlamalar

26 Şubat 2022 tarihinde AB, İngiltere, ABD ve Kanada, Rusya’ya yönelik daha fazla kısıtlayıcı tedbir uygulama kararlılıklarını ortaya koyan ortak bir açıklama yayınladı. Seçilmiş Rus bankalarını SWIFT’ten çıkarmanın yanı sıra, müttefikler ayrıca Batı liderliğindeki yaptırımların etkisini ortadan kaldırmak ve “Rus rublesini desteklemek için döviz işlemlerine girme kabiliyetini
zayıflatmak” amacıyla Rusya Merkez Bankası’nın faaliyetlerini kısıtlayarak döviz rezervlerine erişimini engellemeyi taahhüt etmişlerdir.

19 Mayıs 2023 tarihinde Dışişleri Bakanı, Rusya Ukrayna’ya tazminat ödemeyi kabul edene kadar Birleşik Krallık’ın yetki alanındaki Rus egemen varlıklarının hareketsiz kalacağını açıkladı.

Haziran 2023’te Hükümet ayrıca Rusya Merkez Bankası, Rusya Maliye Bakanlığı veya Rusya Ulusal Varlık Fonu adına Birleşik Krallık’ta varlık bulunduranların bu varlıklarını HM Treasury’ye açıklamalarını gerektiren bir mevzuat çıkarmaya hazırlandığını duyurmuştur. Bu tür hükümler, Hükümete “varlıkların değeri ve niteliği hakkında kapsamlı bir resim” elde etmede ve mali yaptırımlara uyumu izlemede yardımcı olacaktır. Bu tedbir, Şubat 2023’te AB üye ülkelerine dayatılan raporlama hükümlerine benzemektedir.

Birleşik Krallık finans piyasalarına erişim

Gazprom gibi devlete ait işletmeler de dahil olmak üzere tüm Rus şirketlerinin Birleşik Krallık sermaye piyasalarına erişimi engellenmiştir.

Kripto Para Birimleri

Mali Yaptırımlar Uygulama Ofisi’nin (OFSI) genel kılavuzu “kripto varlıkların ekonomik bir kaynak olduğunu ve bu nedenle mali yaptırım düzenlemelerine tabi olduğunu” açıkça ortaya koymaktadır. Bu nedenle, “kripto varlıkları kullanarak yaptırımları delmeye çalışmak, herhangi bir geleneksel düz para birimi için olduğu gibi hala yasaktır”.

Çok taraflı kuruluşlardan finansman sağlanması

İngiltere’nin de aralarında bulunduğu G7 ülkeleri 11 Mart 2022 tarihinde yaptıkları bir açıklamada, Rusya’nın Uluslararası Para Fonu, Dünya Bankası ve Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası gibi önde gelen çok taraflı kuruluşlardan finansman sağlamasını engellemek için birlikte çalışacaklarını belirtmişlerdir.

G7, “Rusya’nın uluslararası hukuku ağır bir şekilde ihlal edip uluslararası ekonomik düzenin bir parçası olmaktan fayda bekleyemeyeceğini” savunmaktadır.

Birleşik Krallık’tan Rusya’ya dış yatırım

6 Nisan’da Hükümet, Rusya’daki tüm yeni Birleşik Krallık yatırımlarının tamamen yasaklandığını duyurdu. Hükümet, 2020 yılında Rusya’daki Birleşik Krallık yatırımlarının 11 milyar sterlinin üzerinde olduğunu tahmin etmektedir. Bu yasak, Rusya (Yaptırımlar) (AB’den Çıkış) (Değişiklik) (No.12) Yönetmelikleri 2022’de uygulanmıştır.

Nisan 2022’de Birleşik Krallık, Moskova Borsası’nın tanınmış borsa statüsünü iptal etme niyetini de açıklamıştır.
Aralık 2023’te Hükümet ayrıca, Rusya’daki çıkarlarını tamamen veya kısmen elden çıkarmaya karar veren Birleşik Krallık işletmelerini ve belirlenmiş kişiler veya Rus hükümeti olan yatırımcılardan kendilerini elden çıkarmak isteyen Birleşik Krallık kuruluşlarını desteklemek için bir dizi mali önlem açıkladı.

Banknot ihracatına ilişkin kısıtlamalar

Temmuz 2022’de Rusya’ya veya Rusya ile bağlantılı bir kişiye Sterlin veya AB’nin herhangi bir resmi para birimi cinsinden banknot ihracatı, tedariki veya teslimatını yasaklayan bir mevzuat çıkarılmıştır.

Taşımacılık yaptırımları

Birleşik Krallık, Rusya’nın sahip olduğu, işlettiği, kontrol ettiği, kiraladığı, kayıtlı veya bayraklı tüm gemilerin İngiliz limanlarına girmesini yasaklamıştır.

Havayolu sektörü

İngiltere’nin Rus bayrak taşıyıcısı Aeroflot’a uyguladığı yasak, uygulanan ilk yaptırım tedbirlerinden biriydi. Tüm Rus uçaklarının Birleşik Krallık üzerinde uçmasını veya Birleşik Krallık’a iniş yapmasını yasaklamak ve uçakları alıkoymak için ilave tedbirler
alınmıştır. Rusya’nın büyük havayolu şirketleri Aeroflot, Ural Airlines ve Rossiya Airlines’ın Birleşik Krallık havalimanlarındaki kullanılmayan ve toplam değerinin 50 milyon sterlin olduğu tahmin edilen iniş alanlarını satmaları da engellenmiştir.

“Birleşik Krallık şu anda Rusya’nın savaş çabalarını destekleyen 30 üçüncü ülke kuruluşuna karşı harekete geçti”. FCDO, Basın açıklaması, 6 Aralık 2023

Mart 2023 itibariyle Birleşik Krallık’ın Rusya’ya ihracatı %80 oranında azalmıştır.

Daha fazla ticari yaptırım

Hükümetin aşamalı yaptırım programı kapsamında, Rus ekonomisinin stratejik sektörlerine yönelik kısıtlayıcı tedbirler aşamalı olarak uygulamaya konulmuştur. Bu tedbirler arasında savunma, havacılık, metal ve nükleer dahil olmak üzere enerji gibi stratejik sektörlerde faaliyet gösteren münferit Rus şirketleri ve kamu iktisadi teşebbüsleri ile bunların yönetim kurulları ve birinci dereceden
aile üyelerinin belirlenmesi de yer almaktadır.

Yaptırımların delinmesini önlemek amacıyla Rus ithalatçıları, nakliye şirketleri ve Çin, Belarus, BAE, Türkiye ve İsviçre dahil olmak üzere üçüncü ülkelerde faaliyet gösteren kişi ve şirketlerden oluşan uluslararası tedarik ve ticaret ağları da giderek daha fazla
hedef alınmaktadır.102 Üçüncü ülkeler üzerinden de olmak üzere belirli mal ve hizmetlerin ihracat ve ithalatına yönelik kısıtlamalar veya yasaklar da getirilmiştir.

Şubat 2023’te Hükümet, Kırım’a ve Donetsk ve Luhansk’ta hükümet kontrolünde olmayan bölgelere karşı yürürlükte olan tüm nakliye, ticaret ve mali yaptırım tedbirlerinin Herson ve Zaporijya Oblastlarının Rusya kontrolündeki bölgelerini de kapsayacağını teyit etmiştir. Bu tedbirler 20 Haziran 2023’te yürürlüğe girmiştir.

İhracat

Hükümet, yaptırımların ilk dilimlerinde açıklanan savunma ve havacılık alanındaki yasaklar da dahil olmak üzere, Rusya ile ticaret için geçerli olan temel kısıtlamalar ve muafiyetler hakkında ayrıntılı bir kılavuz yayınlamıştır.

Rusya’nın bugüne kadar Ukrayna’daki savaş alanında kullandığı tespit edilen her ürün.

Bu yasak, uçak parçaları, radyo ekipmanları ve elektronik bileşenler de dahil olmak üzere, Rus savunma sanayi sektörü tarafından örneğin İHA üretiminde kullanılabilecek yüzlerce ürün için geçerlidir. Şubat 2024’te Rus silah sistemleri ve Rus askeri gelişimi için kritik olan başka kalemleri de içerecek şekilde genişletilmiştir.

Ukrayna’nın işgalinden bu yana İngiltere’nin Rusya’dan ithalatı %99 azalmıştır.

İthalat

Hükümet ithalat konusunda iki yönlü bir yaklaşım benimsemiştir: belirli malların tamamen yasaklanması veya Rus menşeli mallara ek ithalat tarifeleri uygulanması. Bu tedbirler Belarus için de geçerlidir.

Ek gümrük vergisine tabi ithalatlar

11 Mart 2022 tarihinde G7 ülkeleri, Rusya’nın En Çok Kayrılan Ülke (MFN) statüsünü elinden alma niyetlerini ortaya koyan bir bildiri yayınladı. MFN statüsü DTÖ üyeliğinin önemli bir avantajıdır ve diğer DTÖ üyelerinin bir ülkeye karşı ayrımcılık yapmasını engeller. Bu adım Kanada tarafından zaten uygulanmıştı.

Hükümet, mevcut tarifelere ilaveten %35 ek ithalat tarifesine tabi olacak beş ayrı mal paketi açıkladı. En son tedbirler 4 Aralık 2023 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Listede demir, çelik, gübre, ahşap, bakır, alüminyum, gümüş, kurşun, demir cevheri, alkollü içkiler (votka dahil), cam, hububat, sanat eserleri, antikalar, kürk derileri ve suni kürk, gemiler, beyaz balık, elmas, Rusya’nın önemli bir üretici ülke olduğu platin ve paladyum,119 ve titanyum alaşımı yer almaktadır.

İthalat yasakları

Hükümet aşağıdaki ithalat yasaklarını ilan etmiştir:

Tüm demir ve çelik ürünleri: Teknik yardım, mali hizmetler ve fonların sağlanması ve hem Rusya’dan üçüncü bir ülkeye demir ve çelik ürünlerinin tedarik edilmesini hem de Rusya menşeli ancak üçüncü bir ülkede işlenmiş bu tür ürünlerin satın alınmasını sağlayan hizmetlere aracılık edilmesine ilişkin ilave kısıtlamalar getirilmiştir.

Gümüş, ahşap ürünler ve havyar gibi yüksek kaliteli ürünler.

Rus altını, 2021 yılında ülkenin enerji dışı en büyük ihracat pazarı 12,6 milyar sterlin.124 Üçüncü ülkelerde işlenmiş altın ithalatına ve altın takılara ilave kısıtlamalar getirilmiştir.

Kömür – amaç bu tedbiri petrol ithalatı yasağıyla uyumlu hale getirmekti.126 Ancak, Rusya (Yaptırımlar) (AB’den Çıkış) (Değişiklik)
(No.14) Yönetmelikleri 2022, Rus kömürüne yönelik yasağın gerekli AB tedbirleri doğrultusunda 10 Ağustos 2022 tarihinde yürürlüğe
girmesini öngörmüştür.

Rusya menşeli petrol ve petrol ürünleri – 8 Mart 2022 tarihinde Başbakan, Birleşik Krallık’ın 2022 yılı sonuna kadar Rusya’dan petrol ithalatını aşamalı olarak durduracağını açıklamıştır. Rusya’dan yapılan petrol ithalatı o dönemde Birleşik Krallık’ın toplam talebinin %8’ini oluşturmaktadır.128 Rusya menşeli petrol ve petrol ürünlerine yönelik ithalat yasağı 5 Aralık 2022 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Gaz – Mart 2022’de Hükümet, Birleşik Krallık’ın o dönemde arzının sadece %4’ünü oluşturan Rus gazı ithalatını sona erdirmeye
çalışacağını belirtti.130 Rus sıvılaştırılmış doğal gazının (LNG) tüm ithalatına getirilen yasak 1 Ocak 2023’te yürürlüğe girdi.131 Yasaktan bağımsız olarak, Birleşik Krallık çatışma başladığından bu yana hiç Rus gazı ithal etmedi.

Elmaslar ve elmas mücevherler- 18 Mayıs 2023 tarihinde Birleşik Krallık Rusya menşeli elmaslara ithalat yasağı getirdiğini duyurmuştur. Mart 2022’de yasaklanan Rusya’nın ABD’ye ithalatı dışında, Rus ekonomisinin bu sektörü sadece ek ithalat tarifelerinin uygulanması ve devlete ait elmas şirketi Alrosa’ya yaptırım uygulanması gibi sınırlı yaptırımlara maruz kalmıştır. Bu yasağı, yan hizmetlerin sağlanmasına ilişkin bir yasakla birlikte yürürlüğe koyan mevzuat 14 Aralık 2023 tarihinde yürürlüğe girmiştir.135 Ancak eleştirmenler, Rus elmaslarına yönelik bir yasağın, önemli bir elmas üreticisi olan Hindistan menşeli elmaslara yönelik ilave kısıtlamaların da 1 Mart 2024 itibariyle uygulanacağını belirtmiştir.

Rus menşeli bakır, nikel ve alüminyum ve diğer metaller.

Petrol fiyat sınırı

Eylül 2022 başlarında Maliye Bakanlarının bir araya gelmesinin ardından G7 ülkeleri, söz konusu ürünlerin belirlenen bir tavan fiyattan ya da bu fiyatın altında satın alınmaması halinde “Rus menşeli ham petrol ve petrol ürünlerinin deniz yoluyla taşınmasını mümkün kılan hizmetlere yönelik kapsamlı bir yasağı nihai hale getirme ve uygulama” niyetlerini açıkladılar.

Bir fiyat üst sınırı getirilmesinin amacı, “Rusya’nın gelirlerini ve Rusya’nın saldırganlık savaşını finanse etme kabiliyetini azaltırken, Rusya’nın savaşının özellikle düşük ve orta gelirli ülkeler için küresel enerji fiyatları üzerindeki etkisini sınırlamaktı”. G7, bu tedbirin etkinliğini en üst düzeye çıkarmak için “geniş bir koalisyon” kurmaya çalışmakta ve Rus petrol ve petrol ürünlerini ithal etmeye devam etmek isteyen tüm ülkeleri “bunu sadece tavan fiyat veya altındaki fiyatlarla yapmayı taahhüt etmeye” çağırmaktadır.

Birleşik Krallık’ta, Rusya (Yaptırımlar) (AB’den Çıkış) (Değişiklik) (No.16) Yönetmelikleri 2022, Rus petrol ve petrol ürünlerinin küresel olarak taşınmasında kullanılan Birleşik Krallık gemilerine ve sigorta gibi hizmetlere, bu ürünler üzerinde mutabık kalınan bir fiyat sınırından veya daha düşük bir fiyattan satın alınmadığı sürece, erişimin yasaklanması için gerekli tedbirleri yürürlüğe koymaktadır. Ayrıca Finansal Yaptırımlar Uygulama Ofisi’ne (OFSI), bu yeni tedbirlere uymayan herhangi bir kişiye sivil para
cezası uygulama yetkisi vermektedir.

Bu tedbir, AB ve ABD ile koordinasyon halinde, Rus menşeli petrol için 5 Aralık 2022’de ve petrol gibi Rus menşeli petrol ürünleri için 5 Şubat 2023’te yürürlüğe girmiştir. Buna karşılık Rus hükümeti Mart 2023’ten itibaren ham petrol üretimini günde 500.000 varil azaltacağını ve fiyat sınırlaması uygulayan hiçbir ülkeyle ticaret yapmayacağını açıkladı.

Dezenformasyon

Çatışmanın başlangıcında, Rus devletine ait medya kuruluşu RT’nin (eski adıyla Russia Today) Birleşik Krallık’ta yayın yapmasının yasaklanması yönünde çağrılar da yapılmıştı. 27 Şubat 2022’de AB, RT’nin ve devlete ait diğer bazı medyanın yasaklanacağını teyit etti ve bu da dolaylı olarak RT’nin Birleşik Krallık’ta yayından kaldırılmasına yol açtı. Ofcom daha sonra 18 Mart 2022 tarihinde RT’nin yayın lisansını iptal etmiştir.

Birleşik Krallık o zamandan bu yana Rus devlet medyasına, sosyal medya platformlarına, propagandacılara, haber sunucularına ve çatışma hakkında dezenformasyon yaymakla suçlanan rejim sözcülerine yaptırım uygulamak için adımlar attı. Bu kişilerin birçoğu AB ve ABD rejimleri kapsamında zaten yaptırıma tabi tutulmuştu ve başlangıçta 2022 Ekonomik Suç (Şeffaflık ve Uygulama) Yasası tarafından sağlanan yetkiler kapsamında yaptırıma tabi tutulmuşlardı.

İnsani yardım muafiyetleri

7 Temmuz 2022 tarihinde Mali Yaptırımlar Uygulama Ofisi, Rusya yaptırım rejimi kapsamında bir İnsani Yardım Faaliyeti Genel Lisansı vermiştir. Ukrayna’ya yardım ulaştırılması da dâhil olmak üzere insani yardım faaliyetlerinin, Hükümet tarafından giderek artan sayıda yaptırım kararı alınmasından istemeden de olsa etkilenebileceği gerçeğinden hareketle, Ukrayna’ya insani yardım ulaştırılması için genel bir izin sağlayan bir Genel Lisans çıkarılmıştır.

İnsani yardım aktörleri artık bireysel lisans başvurusunda bulunmak zorunda kalmayacak. Bununla birlikte, bir dizi koşul bulunmaktadır:

• İzinler yalnızca onaylanmış bir kuruluş kategorisini kapsar.
• İnsani yardım fonları, yaptırım uygulanan bir kişinin sahip olduğu, elinde tuttuğu veya kontrol ettiği fonlar veya ekonomik kaynaklar
  olmamalıdır, böylece yaptırımların etrafından dolaşmaları engellenmiş olur.
• Dışişleri, Milletler Topluluğu ve Kalkınma Ofisi, Rusya yaptırımları- Ortak Yüksek Öncelikli Maddeler listesi (son güncelleme Şubat 2024) Rusya’nın silah sistemlerinde kullandığı Batılı kalemleri içermektedir. Tüm kalemler Birleşik Krallık yaptırımlarına tabidir.

Müttefiklerle koordinasyon

Rusya’ya yönelik yaptırımlar ve ihracat kontrolleri, küresel ekonominin %50’sinden fazlasını temsil eden dünya çapında 30’dan fazla ülkeyi içeren bir koalisyon tarafından uygulanmaktadır. ABD, Rusya’ya yönelik yaptırım tedbirleri konusunda müttefikler arasındaki koordinasyonu “küresel yaptırım koordinasyonunun eşi benzeri görülmemiş bir eylemi” olarak tanımlamıştır.

Ancak aralarında Çin, Hindistan, İran, Birleşik Arap Emirlikleri, İsrail ve Suudi Arabistan’ın da bulunduğu bazı ülkeler Rusya’ya karşı tek taraflı yaptırımları desteklememektedir. NATO üyesi olan Türkiye ve AB’ye aday ülke olan Sırbistan da yaptırım uygulamayı reddetmiştir. İlgili yaptırım rejimleri arasında, özellikle yaptırım uygulanan bireyler, Rusya ekonomisinin hedef alınan stratejik sektörleri veya bu atamaların zamanlaması konusunda da farklılıklar olmuştur.

Bu durum kısmen, her ülkenin faaliyet gösterdiği farklı yasal çerçevelerden, başta AB olmak üzere bazı ülkelerin Rusya’nın gaz, nükleer enerji ve metaller gibi çeşitli ihracatlarına olan bağımlılığından ve 2022’den önce her yargı alanında halihazırda yürürlükte olan Rus yaptırımlarının kapsamından kaynaklanmaktadır. Ekonomik Suçlar (Şeffaflık ve Uygulama) Yasası 2022’nin kabul edilmesi, Birleşik Krallık’ın AB, ABD ve diğer müttefikleri tarafından halihazırda yaptırım uygulanan kişi ve kurumları acil durum prosedürleri
kapsamında derhal belirlemesine olanak tanımıştır.

Yaptırımların ve bunların uygulanmasının daha iyi koordine edilmesini sağlamak amacıyla G7 ülkeleri ve AB, diğer müttefik ve ortaklarıyla birlikte, yaptırım uygulanan kişi ve şirketlerin kendi yetki alanları dahilindeki mal varlıklarını tespit etmek ve dondurmak ve mal varlıklarının dünyanın dört bir yanındaki yetki alanlarında gizlenmemesini sağlamak için Rus Elitleri Vekiller ve Oligarklar (REPO) Görev Gücü’nü kurmuştur.

Birleşik Devletler “Son iki yıl içerisinde Hazine ve Dışişleri Bakanlıkları Rusya ile ilgili yaptırım yetkileri uyarınca 4.000’den fazla kurum ve kişiyi belirlemiştir”.

ABD, Rusya’nın Kırım’ı ilhak etmesinin ve Ukrayna’nın doğusunda devam eden istikrarsızlığa destek vermesinin ardından 2014 yılında kapsamlı bir yaptırım rejimi uygulamıştır. Bu tedbirler Rusya’nın savunma ve enerji sektörlerini, finans kurumlarını, Putin’in yakın çevresindeki çok sayıda oligark da dahil olmak üzere kişileri hedef alırken, Rusya’daki ihracat finansmanını ve ekonomik kalkınma projelerini de yasakladı.

İlk yaptırımlar – Şubat 2022

Rusya’nın DPR ve LPR’yi tanımasına hemen yanıt olarak Başkan Biden, DPR ve LPR’de yeni ticaret, yatırım ve finansmanı yasaklayan ve bu bölgelerde faaliyet gösteren herkese yaptırım uygulanmasını öngören bir İdari Emir imzaladı. Beyaz Saray bu tedbirlerin yalnızca “Rusya’nın tanıma kumarına” bir yanıt olduğunu ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi halinde müttefiklerle görüşülen “hızlı ve ciddi ekonomik tedbirleri” temsil etmediğini söyledi.

Bunun üzerine ABD yönetimi tarafından 22 Şubat 2022 tarihinde, devlet borcu yasaklarının genişletilmesi, bazı oligarkların hedef alınması ve bir dizi finans kuruluşu ile iştiraklerine yönelik yaptırımları içeren bir ilk yaptırım tedbirleri paketi açıklandı. ABD Hazinesi ayrıca Rus finansal hizmetler sektöründeki herhangi bir kurumun gelecekteki yaptırımlar için hedef olacağını da belirledi.

ABD ayrıca boru hattının sahibi olan Nord Stream 2 AG şirketine ve CEO’su Matthias Warnig’e Mayıs 2021’de kaldırdığı yaptırımları yeniden uygulamaya başladı (bkz. aşağıda Nord Stream 2’nin durdurulması).

Başkan Biden yaptırımları açıklarken şu uyarıda bulundu: “Rusya bir sonraki hamlesini düşünürken, biz de bir sonraki hamlemizi hazırladık. Rusya saldırganlığına devam ederse, ek yaptırımlar da dahil olmak üzere daha ağır bir bedel ödeyecektir.”

Yaptırımların yuvarlanması

ABD, G7 ve AB içindeki müttefikleriyle birlikte Şubat 2022’den bu yana kapsamlı yaptırım tedbirleri uygulamaktadır. Başlangıçta Rus işgaline tepki olarak, ancak aynı zamanda Rus askeri tırmanışına veya Ukrayna topraklarının ilhakı gibi önemli olaylara tepki olarak, işgalin yıldönümlerini kutlamak için ve en son Şubat 2024’te Rus muhalif figür Alexei Navalny’nin ölümüne tepki olarak. Bununla birlikte ABD, Birleşik Krallık ve AB’de alınan tedbirlerle daha yakın bir uyum sağlamak için çeşitli noktalarda yaptırım paketleri de uygulamaya koymuştur.169 Şubat 2024’te 500’den fazla yaptırım kararını içeren son paketini açıklayan ABD Dışişleri Bakanlığı, “Rusya’nın otoriterliği, içeride muhalefete yönelik baskıları ve dışarıdaki saldırganlığı arasında açık bir bağlantı vardır. Bugün Rusya’ya hem içerideki baskısı hem de dışarıdaki saldırganlığı nedeniyle ek maliyetler yüklüyoruz”.

ABD Adalet Bakanlığı, ABD’nin Rusya’ya yönelik yaptırım rejiminin uygulanmasına adanmış, kurumlar arası bir kolluk kuvveti olan Task Force KleptoCapture’ı kurmuştur. ABD, müttefikleriyle ortak bir şekilde, dikkatini giderek artan bir şekilde yaptırımların delinmesiyle mücadeleye odaklamıştır.

Yaptırım Uygulanacak Rus liderliğinin belirlenmesi

25 Şubat 2022’de ABD, Başkan Putin ve Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’a yaptırım uygulayacağını açıkladı. Ayrıca Rusya Savunma Bakanı Sergei Shoigu ve Rus Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı Valery Gerasimov’a da yaptırım uyguladı.
Daha sonraki yaptırımlar Ulusal Güvenlik Konseyi’nin kalan üyelerini, bakanları, üst düzey Kremlin yetkililerini ve Rusya Parlamentosu üyelerini hedef almış, ABD ayrıca Rusya Duması’nı kendi başına bir varlık olarak tanımlamıştır. ABD ayrıca Putin, Lavrov ve diğer Rus elitlerinin aile üyelerine de yaptırım uygulamıştır.

Oligarklar ve Putin’in yakın çevresi

2022’den önce ABD’nin yaptırım listesinde yer almayan Rus oligarklara aşamalı olarak yaptırım uygulanmıştır. Bunun dikkate değer istisnası, Birleşik Krallık ve AB’nin aksine ABD tarafından kişisel olarak yaptırım uygulanmayan Roman Abramovich’tir. Yaptırımları uygulamak ve yaptırımların delinmesini önlemek için, yaptırım uygulanan oligarklarla bağlantılı kolaylaştırıcılar, aile üyeleri ve kaçakçılık ağları giderek daha fazla hedef alınmaktadır.

ABD ayrıca, Başkan Putin de dahil olmak üzere yaptırım uygulanan kişilerin çıkarlarının bulunduğu birkaç gemi ve uçak tespit etmiştir. Siyasi karar alıcıların yanı sıra ABD, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesini sağlayan kişi ve şirketlere de yaptırım uygulamıştır:

Ukrayna’nın ilhak edilen bölgelerinde Rusya tarafından yerleştirilen veya desteklenen yetkililer.179 İlişkili aile üyelerine de vize kısıtlamaları getirildi.

Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB), Amerika’nın Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşı Koyma Yasası kapsamında zaten yaptırıma tabi tutuluyor. FSB’nin Ukrayna vatandaşlarının Rusya’nın kontrolündeki topraklara veya Rusya’nın kendisine zorla yerleştirilmesinde ve Ukraynalı sivillerin Ukrayna hükümeti veya ordusuyla herhangi bir bağlantılarını tespit etmek için arama ve sorgulamaya tabi tutuldukları filtreleme kamplarının işletilmesinde doğrudan rol oynadığı iddia ediliyor. Aralık 2022’de filtreleme operasyonlarına karıştıkları iddiasıyla dört kişiye daha yaptırım uygulandı.

Rusya Çocuk Komiseri Maria lvova-Belova ve diğer kişi ve kuruluşlar,

Ukraynalı çocukların zorla nakli, sınır dışı edilmesi, yeniden eğitilmesi ve evlat edinilmesindeki rolleri ve ilgili insan hakları ihlalleri
nedeniyle. Şubat 2024’te ABD, Ukraynalı çocukların Belarus üzerinden Rusya’ya nakledilmesindeki rolü nedeniyle Rusya’nın
Belarus Büyükelçisine yaptırım uygulamıştır. Rusya adına Ukrayna tahıl hasadının çalınmasını desteklediği ya da
mümkün kıldığı tespit edilen kişiler.

Bu kişiler Rusya’nın Zaporizhzhia Nükleer Enerji Santrali üzerindeki gayrimeşru kontrolüne katılmışlardır.

31 yabancı hükümet yetkilisi de Rusya’nın Kırım’ı ilhakını destekledikleri için belirlenmiştir.

Okul çocuklarının militarizasyonu ve endoktrinasyonundan sorumlu iki Rus kuruluşu:

Tüm Rusya Çocuk ve Gençlik Askeri Yurtsever Halk Hareketi Gençlik Ordusu ve Kırım Cumhuriyeti Devlet Bütçeli Ek Eğitim
Kurumu Patriot Merkezi.

Ukrayna’nın işgal altındaki bölgelerinde faaliyet gösteren inşaat şirketleri.

Finansal kısıtlamalar

İlk yaptırım tedbirleri Rusya’nın en büyük finans kuruluşlarından bazılarının varlıklarını dondurarak ABD doları cinsinden takas ödemeleri yapmalarını ve Rusya’nın en büyük kamu iktisadi teşebbüslerinden bazılarının ABD piyasalarında sermaye artırımına gitmelerini engellemeyi hedefliyordu. ABD Hazinesi bu ilk duyurular dizisinin “Rusya’daki tüm bankacılık varlıklarının yaklaşık %80’ini” hedef alacağını tahmin etmektedir.

Rusya Merkez Bankası ve “Başkan Putin ve yakın çevresi için bilinen bir rüşvet fonu” olan Rusya Doğrudan Yatırım Fonu da dahil olmak üzere başka finansal kurumlar da hedef alınmıştır. Sberbank Başkanı Herman Gref de dahil olmak üzere birçok büyük Rus bankasının CEO ve yönetim kurulu üyelerine yaptırım uygulanmıştır.198 Yaptırım uygulanan bankaların diğer ülkelerdeki
iştirakleri de hedef alınmıştır.

Yaptırımlar geliştikçe, dikkatler bankalar, varlık yönetimi firmaları ve yaptırımların delinmesiyle bağlantılı üçüncü ülke aktörleri de dahil olmak üzere daha küçük finansal kuruluşlara yönelmiştir. ABD Hazinesi, “Rusya uluslararası finans sistemine erişim için yeni yollar ararken, yaptırım uygulanan aktörlerin yaptırımlardan kaçmak amacıyla daha küçük bankalara ve varlık yönetimi şirketlerine yöneldiğinin bilindiğini” belirtmektedir.

Rusya Merkez Bankası Başkanı Elvira Nabiullina’nın yanı sıra Merkez Bankası Birinci Başkan Yardımcısı Olga Skorobogatova’ya da yaptırım uygulanmıştır. ABD’nin doğrudan ya da yabancı şirketler aracılığıyla dolaylı olarak Rusya’nın enerji sektörüne yatırım yapması Mart 2022’de yasaklandı, ardından Nisan 2022’de Rusya’ya yeni yatırım yapılması tamamen yasaklandı.

ABD ayrıca dikkatini Rusya’nın enerji ve maden çıkarma sektörlerine yatırım yapılmasını kolaylaştıran unsurlara çevirdi.
19 Mayıs 2023 tarihinde ABD, Rusya’nın egemen varlıklarına ilişkin bir raporlama zorunluluğu getirerek “Rusya Ukrayna’ya verdiği zararı ödeyene kadar G7 yetki alanlarında hareketsiz kalacak olan Rusya’nın egemen varlıklarının tam haritasının çıkarılmasını” sağlamıştır.

AB de Şubat 2023’te benzer raporlama tedbirlerini uygulamaya koymuş, Birleşik Krallık da Aralık 2023’te bir mevzuat çıkarmıştır.

Şubat 2024’te ABD, Rusya’nın Mir Ulusal Ödeme Kartı Sisteminin devlete ait operatörünü atayarak Rusya’nın temel finansal altyapısını daha fazla hedef almak için adımlar attı. ABD daha önce de Eylül 2022’de Ulusal Ödeme Kartı Sisteminin İcra Kurulu Başkanını atamıştı (aşağıya bakınız). Rusya tarafından 2014 yılında Visa ve Mastercard’a alternatif olarak kurulan Mir sistemi, daha
fazla ülke tarafından işlem yapma aracı olarak kabul edildikçe yaptırımların delinmesi için potansiyel bir yol olarak görülmeye başlandı. ABD Hazinesi bu atamayı duyururken şunları söyledi: Rusya Hükümeti’nin Mir’i yaygınlaştırması, Rusya’nın yaptırımlardan kaçma ve uluslararası finans sistemiyle kopan bağlantılarını yeniden kurma çabalarını mümkün kılan bir finansal altyapı oluşturmasına izin vermiştir.

Amerika Birleşik Devletleri Mir sisteminin risklerini dünyanın dört bir yanındaki ortaklarımıza defalarca vurgulamıştır. Rusya’nın ileri teknolojiler geliştirmesini finanse eden dokuz Rus bankası ve beş Rus girişim sermayesi fonu da belirlenmiştir.

Rus firmalarına/ araştırma enstitülerine/ uluslararası ihale ağlarına yaptırım uygulanması

Rusya’nın işgalinden önce de birçok savunma firmasına yaptırım uygulanmıştı. Birleşik Krallık aynı gün Nabiullina’yı atadı ancak Skorobogatova’yı atamadı. ABD, Skorobogatova’yı, kendisinin gözetiminde olan Mir ödeme sistemi aracılığıyla Rusya’nın yaptırımlardan kaçma çabalarına ilişkin daha önceki yönlendirmelerin ardından atadı.

Devlete ait kuruluşlar da dahil olmak üzere diğer Rus şirketleri ve bazı durumlarda bunların yönetim kurulu üyeleri ve aile üyeleri, savunma, havacılık, bilişim ve teknoloji, ulaşım, enerji, madencilik ve metaller de dahil olmak üzere Rus ekonomisinin tüm stratejik sektörlerinde aşamalı olarak yaptırıma tabi tutulmuştur. Birçoğu Rus işgalini mümkün kılmadaki rolleri, Rusya’nın askeri yeteneklerine katkıları veya Rusya’nın enerji üretim ve ihracat yeteneklerini genişletmedeki rolleri nedeniyle belirlenmiştir.

İleri teknolojiler ve kritik bileşenler özellikle odak noktası olmuştur ve Kasım 2023’te ABD, Rusya’nın Sıvılaştırılmış Doğal Gaz (LNG) ihraç etme yeteneğini ilk kez hedef almıştır.210 Şubat 2024’te LNG ile ilgili başka yaptırımlar da bunu takip etmiştir.

Uluslararası tedarikçiler ve üçüncü ülkelerde yerleşik şirketler de dahil olmak üzere savunma tedarik ağlarına da yaptırım uygulanmıştır. ABD Dışişleri Bakanlığı şunları söyledi: “Bu eylem, yaptırım uygulanan Rus kuruluşlarının uluslararası tedarikçilerinin ve Rusya’nın savunma sektörünün yaptırım riskiyle karşı karşıya olduğuna dair açık bir mesaj göndermektedir”.

Şubat 2023’te ABD, Rusya’nın nükleer silah kapasitesini geliştiren ve işleten üç kuruluşun yanı sıra devlete ait nükleer enerji şirketi Rosatom bünyesinde faaliyet gösteren üç Rus sivil nükleer kuruluşuna yaptırım uygulamıştır.

Rosatom ile bağlantılı bireysel atamalar 12 Nisan 2023’te açıklanmıştır.

Rusya’nın nükleer silah altyapısıyla ilgili diğer atamalar Şubat 2024’te açıklanmıştır.

ABD, Rusya’nın gelecekteki enerji kabiliyetlerini sınırlandırmak için, maden çıkarma teknolojilerinin geliştirilmesinde uzmanlaşmış ve gelecekteki Rus enerji uzmanları için potansiyel “eğitim alanları” olan Rus araştırma ve eğitim enstitülerine de yaptırım uygulayacağını açıkladı.

Ticaret kısıtlamaları

Rusya’nın işgaline hemen karşılık veren ABD, askeri yeteneklerini geliştirmesini engellemek için Rusya’nın yüksek teknoloji ithalatının neredeyse yarısına yasak getirdi. Diğer ticari kısıtlamalar arasında Rusya’nın En Çok Kayrılan Ülke (MFN) statüsü olarak da adlandırılan Daimi Normal Ticari İlişkiler (PNTR) statüsünün iptal edilmesi ve ABD’nin tüm Rus ithalatına yönelik gümrük vergilerini
artırmasına ve yeni gümrük vergileri uygulamasına izin verilmesi yer almaktadır.218 Ayrıca çeşitli ihracat ve ithalat yasakları da ilan edilmiştir.

İhracat yasakları:

Çift kullanımlı ürünler de dahil olmak üzere Rus askeri yeteneklerini desteklemek için kullanılan mallar.

İthalat yasakları:

8 Mart 2022 tarihinde Başkan Biden, Rus ham petrolünün, bazı petrol ürünlerinin, sıvılaştırılmış doğal gazın ve kömürün ABD’ye ithalatını yasaklayan bir İdari Emir imzaladı. ABD yönetimi bunu yaparken “Müttefiklerimizin ve ortaklarımızın hepsi şu anda bize katılabilecek durumda değil. Ancak Rus enerjisine olan kolektif bağımlılığımızı azaltmak için Müttefiklerimiz ve ortaklarımızla birlikte çalışıyoruz”.

G7’nin bir üyesi olarak ABD, AB ve üçüncü ülkelerden oluşan daha geniş bir koalisyonla koordinasyon halinde petrol ithalatında tavan fiyat uygulamasını da hayata geçirmiştir (yukarıya bakınız). Uyumu desteklemek için ABD, Ekim 2023’ten bu yana, üzerinde mutabık kalınan fiyat üst sınırının üzerinde satılan petrolü taşıyan bazı kuruluşları belirlemiştir.

Rus elmasları, votka ve deniz ürünleri.224 İngiltere 18 Mayıs 2023 tarihinde Rus elmaslarına yasak getirdiğini duyurmuş (yukarıya
bakınız), bunu Aralık 2023’te AB izlemiştir (aşağıya bakınız). Bu noktaya kadar Rusya’nın milyar dolarlık elmas ticareti sınırlı yaptırım
tedbirlerine tabiydi.225 Aralık 2023’te ABD de elmas ve deniz ürünleri de dahil olmak üzere üçüncü ülkelerde işlenmiş veya dönüştürülmüş ürünlerin ithalatına kısıtlamalar getirmek için harekete geçti.

Propagandacılar ve dezenformasyonun yayılması

Müttefikleri gibi ABD de Ukrayna’daki çatışma hakkında “yanlış anlatılar” yayan kişi ve kuruluşlara yaptırım uygulamıştır. Bunlar arasında Rus devletine ait ya da Kremlin yanlısı medya kuruluşları, propagandacılar, hükümet sözcüleri ve hem yurt içinde hem de yurt dışında muhalefetin bastırılmasında rol oynayan Rus vatandaşları yer almaktadır.

Yaptırımlardan kaçınma

Yaptırımlar geliştikçe ABD, şirketlerin yaptırımlardan kaçmasını ve Rusya adına “kritik Batı teknolojisi” tedarik etmesini önlemek,229 ve belirlenmiş Rus oligarkların yaptırımlardan kaçmasını engellemek için adımlar atmıştır. Müttefikleriyle uyumlu olarak ABD, Rus hükümeti ve elitleri tarafından yaptırımlardan kaçmak için kullanılan muhasebe, yönetim danışmanlığı, tröst ve şirket kurma hizmetleri gibi hizmetlerin sağlanmasını yasaklamıştır.

Mart 2022’den bu yana ABD, Rusya’nın savunma sanayisi için, Rus İstihbarat Servisleri de dahil olmak üzere Rus hükümeti için ve Wagner Grubu adına yabancı ürün tedarik ettiği iddia edilen şirketlere, savunma tedarik ağlarına, silah tüccarlarına ve ilişkili kişilere yönelik yaptırımlar açıkladı.

ABD, yaptırımların delinmesine potansiyel olarak izin veren Rusya merkezli siber suç ağlarını, kara para aklayıcılarını, sanal para borsalarını ve sanal para madenciliği şirketlerini hedef almıştır. ABD ayrıca Rus oligarklar adına veya onlar tarafından yönetilerek
yaptırımların delinmesine karışan bankaları ve küresel kuruluş ve birey ağlarını da belirlemiştir.234 Britanya Virjin Adaları’ndaki şirketler de yaptırımlara dahil edilmiştir.

ABD Adalet Bakanlığı 6 Nisan 2022 tarihinde Rus oligark Konstantin Malofeyev’i ABD yaptırımlarını ihlal etmekle suçlamıştır. Rus milyarder Oleg Deripaska Eylül 2022’de yaptırımları delmekle suçlanmıştır. 15 Eylül 2022’de ABD Hazinesi, Rusya’nın finansal piyasa altyapısında rol oynayan kurumlarla ilişkili birkaç kişiyi de atadı. Bunlar arasında ülkenin Mir ödeme sistemini işleten (Rusya Merkez Bankası’na ait) Ulusal Kartlı Ödeme Sistemi’nin İcra Kurulu Başkanı da vardı.238 20 Eylül 2022’de Türkiye’nin en
büyük iki özel bankası, ABD’nin ikincil yaptırımlarından korktukları için Mir sistemi üzerinden işlem kabullerini askıya aldı.239 Bu hamleyi 29 Eylül’de Türkiye’nin tüm kamu bankaları takip etti.

Ekim 2022’nin başlarında Mısır Merkez Bankası da Mir ödeme sistemini uygulamaya koyma planlarını rafa kaldırdı.

Avrupa Birliği Yaptırımları:

Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden önce, AB’nin Ukrayna’nın egemenliği ve toprak bütünlüğüne ilişkin kısıtlayıcı tedbirleri 193 kişi ve 48 kuruluşa uygulanmıştı.

İlk yaptırımlar

Rusya’nın Donetsk Halk Cumhuriyeti (DPR) ve Luhansk Halk Cumhuriyeti’ni (LPR) tanımasına cevaben 22 Şubat 2022 tarihinde AB Dışişleri Bakanları yeni bir yaptırım paketi üzerinde anlaşmaya vardı. Rusya Duma’sının tanıma yönünde oy kullanan 351 üyesi listeye alınmış, DPR ve LPR ile ticarete kısıtlamalar getirilmiş, finans kurumları ve savunma şirketleri hedef alınmış ve Rus hükümetinin ve devlete ait kuruluşların Avrupa sermaye ve finans piyasalarına ve hizmetlerine erişimini engellemek için önlemler alınmıştır.

AB Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, AB’nin “Rusya’nın davranışlarına göre yaptırımların seviyesini önemli ölçüde
artıracağını” da doğrulamıştır.

Yaptırımların yeni turları

Ukrayna’nın 24 Şubat 2022’de işgal edilmesinin ardından AB, müttefikleriyle birlikte aşamalı olarak daha fazla yaptırım tedbiri uygulamıştır.

Avrupa Komisyonu’na göre yaptırımlar şu amaçlarla tasarlanmıştır:

Kremlin’in savaşı finanse etme kabiliyetini azaltmak; Rusya’nın siyasi elitine açık ekonomik ve siyasi maliyetler yükleyip, Rusya’nın ekonomik tabanını küçültmek.

Yaptırımlar geliştikçe, yaptırımların delinmesini önlemek için yaptırım çerçevesindeki boşlukların kapatılmasına giderek daha fazla odaklanılmıştır. AB, yaptırım kararlarının dayandırılabileceği kriterleri, AB yaptırımlarının delinmesini kolaylaştıran kişi ve kuruluşları da kapsayacak şekildegenişletmiştir. Son yaptırım turunu açıklayan AB Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, tedbirlerin “Putin’in yasadışı, kışkırtılmamış ve haksız saldırganlık savaşının sürdürülmesinden sorumlu olanları ve bunu önemli ölçüde destekleyenleri” hedeflediğini söylemiştir.

AB liderleri ayrıca Rusya’nın Ukrayna’daki askeri saldırganlığını kolaylaştırmadaki rolü nedeniyle Belarus’a, Rusya’ya insansız hava aracı üretimi ve tedariki ile ilgili olarak İran’a ve silah ve mühimmat tedariki nedeniyle Kuzey Kore’ye yaptırım uygulamıştır (bkz. Üçüncü ülke ikincil yaptırımlarının uygulanması).

Mart 2022 başında Avrupa Komisyonu, listelenen Rus ve Belarus oligarklarına karşı yaptırımların uygulanması için AB düzeyinde koordinasyonu sağlamak üzere bir Dondurma ve El Koyma Görev Gücü kurdu. Bu görev gücü aynı zamanda ABD, AB, Birleşik Krallık ve diğer müttefikler tarafından kurulan Rus Elitleri, Vekilleri ve Oligarkları (REPO) Görev Gücü ile birlikte çalışmaktadır (aşağıya bakınız).Aşağıdaki bilgiler AB’nin Şubat 2022’den bu yana toplu olarak uyguladığı yaptırım tedbirlerini özetlemektedir. Tüm referanslar AB’nin şu adreste bulunan yaptırım rehberi ve açıklamalarına yöneliktir:

Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik askeri saldırısının ardından kabul edilen yaptırımlar (europa.eu)

AB’nin Ukrayna nedeniyle Rusya’ya yönelik kısıtlayıcı tedbirleri (2014’ten beri)

Belirlenen kişi ve kuruluşların tam listesine AB Resmi Gazetesi’nden veya Avrupa Komisyonu’nun Mali Yaptırım Dosyalarından (kayıt gereklidir)ulaşılabilir.

Yaptırım Uygulanacak Rus liderlerinin belirlenmesi

Devlet Başkanı Putin ve Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un yanı sıra Rusya Ulusal Güvenlik Konseyi üyeleri, hükümet bakanları ve daha önce belirlenmemiş Rus Parlamentosu üyeleri de yaptırım listesine alındı. Bölge Valileri, Eyalet ve il Dumaları üyeleri, Moskova Belediye Başkanı ve diğer siyasi yetkililer daha sonra yaptırıma tabi tutulmuştur.

Ukrayna’daki Rus eylemlerinin kolaylaştırıcıları

Rus işgalini kolaylaştıran, Rusya’nın eylemlerini destekleyen ve Ekim 2022’de Donetsk, Luhansk, Kherson ve Zaporizhizhia Oblastlarının Rusya tarafından ilhak edilmesini sağlayan kişi ve kuruluşlara yaptırım uygulanmıştır. Bunlar şunları içerir:

Ukrayna’daki Rus taktiklerinden sorumlu üst düzey askeri liderler ve Ukrayna’da zulüm yapmakla suçlanan askeri personel.

Bağımsızlık referandumlarının düzenlenmesinde rol oynayan kişi ve kuruluşlar ile ilhak edilen bölgelerde Rusya tarafından atanan yetkililer.

Rus yetkililer, yargı mensupları, yerel politikacılar ve Ukraynalı çocukların Rusya’ya sınır dışı edilmesi ve zorla evlat edinilmesi ile ilhak
edilen bölgelerde çocukların zorla yeniden eğitilmesi sürecine dahil olanlar.

Kültürel mirasa ait nesnelerin yağmalanmasından sorumlu kişiler.

Rusya’da zorunlu askerliğe dahil olan bireyler ve Suriye de dahil olmak üzere Wagner Grubu için asker toplamak veya bu grupla birlikte savaşmakla ilişkili olanlar. Wagner Grubunun kurucusu ve gayri resmi başkanı Yevgeny Prigozhin, 21 Nisan 2022 tarihinde AB tarafından yaptırıma tabi tutulmuştur.252 Grubun kendisi de Aralık 2021’de AB tarafından yaptırıma tabi tutulmuştu.

Ukrayna tahıl hasadının çalınmasına karışan şirketler ve kişiler.

Ağustos 2022’de AB, eski Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç ve oğlu Olexsandr’ı da Ukrayna’nın toprak bütünlüğü ve istikrarının baltalanmasındaki rolleri nedeniyle yaptırım listesine ekledi. Olexsandr Yanukovych ayrıca Donbas’taki ayrılıkçı gruplarla işlem yapmakla da suçlanıyor.

AB ayrıca sivilleri ve kritik altyapıyı hedef almak üzere kullanılan İHA teknolojilerinin Rusya’ya transferinden sorumlu olan İran’daki kişi ve şirketlere de yaptırım uygulamıştır (bkz. Üçüncü ülke ikincil yaptırımlarının uygulanması).

Oligarklar ve Putin’in yakın çevresi

AB, müttefikleriyle birlikte Rusya’nın oligarklarını ve Kremlin ile olan ilişkilerinden fayda sağlayan diğer önde gelen Rus iş adamlarını hedef almıştır. Yaptırımların delinmesini önlemek amacıyla, Putin’in yakın çevresinin yanı sıra, bu kişileri destekleyenler ve aile üyelerinden oluşan ağ da giderek daha fazla hedef alınmaktadır. Bunlar arasında Başkan Putin’in kızları ve ortağı olduğu iddia edilen Alina Kabaeva da dahil olmak üzere yakın aile üyeleri ve Başkan Putin ile yakın bağları olan Gece Kurtları Motosiklet Kulübü de yer almaktadır.

Finans Sektöründeki Kısıtlamalar

AB finans piyasalarına erişim kısıtlanmış ve Rusya Merkez Bankası, Sberbank (Rusya’nın en büyük bankası) ve Rusya Doğrudan Yatırım Fonu da dahil olmak üzere birçok Rus bankası ve yatırım fonunun mal varlıkları tamamen dondurulmuştur. Sberbank da dahil olmak üzere bazı Rus bankaları SWIFT sisteminden de ihraç edilmiştir (yukarıya bakınız).

Mali kısıtlamalar “kripto varlıklar” için geçerlidir ve AB Üye Devletlerinin herhangi bir resmi para birimindeki banknotların satışı, tedariki, transferi veya ihracatı yasaktır. Rus bireylerin AB bankalarına belirli bir değerin üzerinde para yatırmaları da kısıtlanmıştır. AB ayrıca Rus şirketlerinin AB üyesi ülkelerdeki kamu ihalelerine katılımına genel bir yasak getirmiştir

AB ayrıca Avrupa Komisyonu ve AB Üye Devletlerine Rusya Merkez Bankası’nın dondurulmuş rezervleri ve varlıkları hakkında yeni raporlama yükümlülükleri getirmiş ve Şubat 2024’te bu hareketsiz varlıklardan elde edilen olağanüstü gelirin bir kenara ayrılmasına izin verecek bir karar kabul etmiştir.

Bu tedbirler, dondurulmuş Rus devlet varlıklarının gelirlerinin Ukrayna’nın çatışma sonrası yeniden inşasını finanse etmek için potansiyel olarak kullanılması bağlamında alınmıştır.

Ticari yaptırımlar

Çatışmanın başlangıcında AB yaptırım rejimini Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Luhansk Halk Cumhuriyeti’nin Hükümet kontrolünde olmayan bölgelerini kapsayacak şekilde genişletmiştir (yukarıya bakınız). Bu coğrafi kapsam daha sonra Kherson ve Zaporizhzhia Oblastlarındaki Hükümet kontrolünde olmayan bölgeleri de kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Zaporizhzhia nükleer santralinin güvenlik ve emniyetinin sağlanması ile ilgili olarak istisnalar yapılabilir.

AB, belirli mal ve teknolojilere yönelik çeşitli ithalat ve ihracat yasakları getirmiştir.

İthalat yasakları:

Kömür ve diğer katı fosil yakıtlar, Rusya menşeliyse veya Rusya’dan ihraç ediliyorsa.

Ahşap, çimento, gübre, deniz ürünleri ve likör. AB, yaptırımlarının Rusya’nın üçüncü ülkelere gübre satışını etkilemediğini açıkça
belirtmiştir (aşağıya bakınız)

Rus ham petrolü ve bazı petrol ürünleri.

Rusya menşeli altının satın alınması, ithal edilmesi veya üçüncü ülkelere transfer edilmesi. Yasak mücevheratı da kapsayacaktır.

Rusya menşeli veya Rusya’dan ihraç edilen çelik ürünler.

Odun hamuru ve kağıt, sigara, plastik, kozmetik, taşıt araçları, tekstil,ayakkabı, deri, seramik ve değerli taşlar ve metaller gibi kuyumculuk sektörüne ilişkin belirli kalemler.

Asfalt ve sentetik kauçuk.

Macaristan da dahil olmak üzere, Rusya’nın tedarikine bağımlı olan ve uygulanabilir alternatif seçenekleri bulunmayan denize kıyısı olmayan ülkeler için boru hattıyla ham petrol ithalatına yönelik geçici bir istisna sağlanmıştır. Bulgaristan ve Hırvatistan da Rusya’dan deniz yoluyla ham petrol ve vakum gaz yağı ithalatına ilişkin geçici bir istisnadan yararlanacaktır (Avrupa Birliği Konseyi, Basın açıklaması, 3 Haziran 2022)

Aralık 2023’te AB, 1 Ocak 2024’te yürürlüğe girecek olan Rus elmas ve elmas mücevherat ithalatı, alımı ve transferine yönelik bir yasağı kabul etmiştir. Rusya menşeli elmasların üçüncü ülkelerden ithalatına yönelik aşamalı bir yasak, G7 tarafından getirilen tedbirler doğrultusunda Mart 2024’te başlayacaktır (Eylül 2024’e kadar) (bkz. yukarıda ABD ve Birleşik Krallık).

Rus menşeli alüminyum teller, folyolar, tüpler ve borular dahil olmak üzere belirli metaller. Başta alüminyum olmak üzere Rus metallerinin ithalatına yönelik daha geniş kapsamlı bir yasak, İtalya ve Almanya da dahil olmak üzere bir dizi AB ülkesi tarafından muhalefetle karşılanmıştır.

İhracat yasakları:

Uçak motorları ve parçaları da dâhil olmak üzere petrol arıtma sektörü, havacılık ve uzay endüstrisi ile ilgili belirli mal ve teknolojiler. Böylece Rusya’ya ve Rusya’ya insansız hava aracı tedarik edebilecek İran gibi üçüncü ülkelere insansız hava aracı motoru ihracatı fiilen yasaklanmış olacaktır.

Yarı iletkenler ve bunların kompozit malzemeleri, üst düzey elektronik cihazlar, insansız hava araçları ve ilgili yazılımlar, helikopterler ve füzeler gibi silah sistemlerinde kullanılan bileşenler, nadir toprak mineralleri, enerjik malzemeler ve kimyasal silahların öncülleri,
şifreleme yazılımı, kilit kimyasallar, sinir ajanları, gece görüşü, termal kameralar ve radyo navigasyon ekipmanları, elektronik ve BT
bileşenleri ve idam cezası, işkence veya zalimane ve aşağılayıcı muamele için kullanılabilecek ek mallar dahil olmak üzere savunma ve güvenlik sektörüyle ilgili çift kullanımlı mallar ve teknolojiler. İlgili hizmetlerin sağlanmasına da kısıtlamalar getirilmiştir.

Denizcilik navigasyon ürünleri ve radyo iletişim teknolojisi

Enerji sektörü için ekipman, teknoloji ve hizmetler.

Demir ve çelik

Lüks ürünler

Jet yakıtı

Kuantum bilgisayarlar ve ilgili teknolojiler/yazılımlar.

Bileşenleri de dahil olmak üzere hassas makine ve nakliye ekipmanları.

Rusya’ya muhasebe, halkla ilişkiler, danışmanlık, bulut hizmetleri, mimarlık ve mühendislik hizmetleri, BT danışmanlığı ve hukuki danışmanlık hizmetleri sağlanması

Elektronik, özel araçlar, kamyon ve jet motorları için yedek parçalar ve inşaat sektöründe kullanılan ve orduya yönlendirilebilecek mallar da dahil olmak üzere kritik teknoloji ve sanayi ürünleri.

Atlatmanın önlenmesi

Komisyon Başkanı Ursula von der Leyen 9 Mayıs 2023 tarihinde yaptığı bir konuşmada, “Avrupa Birliği ile bazı üçüncü ülkeler arasında son derece olağandışı ticaret akışlarının arttığına” ve malların daha sonra Rusya’ya gittiğine atıfta bulundu.262 Bu ülkelerin Çin, Birleşik Arap Emirlikleri, Türkiye ve bazı Kafkasya ve Orta Asya devletlerini içerdiği düşünülüyor.

Yaklaşık altı hafta süren tartışmaların ardından, 23 Haziran 2023 tarihinde AB Üye Devletleri, öncelikle üçüncü ülkelerde ve üçüncü ülkeler tarafından gerçekleştirilen atlatma sorununu ele almaya odaklanan on birinci yaptırım paketini kabul etmiştir.264 Açıklanan tedbirler arasında şunlar yer almaktadır

Transit yasağı – Rusya’nın savunma, güvenlik, havacılık ve uzay sektörlerinin geliştirilmesinde kullanılabilecek veya jet yakıtı ve yakıt
katkı maddeleri de dâhil olmak üzere askeri/teknolojik kabiliyetlerine katkıda bulunabilecek daha fazla mal ve teknolojinin AB’den üçüncü ülkelere giderken Rusya topraklarından transit geçişi yasaklanacaktır. Bu tedbir Aralık 2023’te savaş alanında kullanılan mal ve teknolojilerin, Şubat 2024’te ise İHA geliştirme ve üretiminde kullanılan malların dahil edilmesiyle güçlendirilmiştir.

Dolanma aracı – AB, üçüncü ülkelerle ikili ve çok taraflı işbirliğinigüçlendirecek ve bu ülkelere yapılan ihracatın son kullanımını izlemek için teknik yardım sağlayacaktır. İşbirliğinin işe yaramadığının kanıtlandığı durumlarda AB, üçüncü ülkelerin dolanmaya katılımını ele almak için “uygun bireysel tedbirler” uygulayabilecektir. Yaptırımların delinmesinin “önemli ve sistematik” olduğu durumlarda ve son çare olarak, AB bu malların satışına, tedarikine, transferine veya ihracatına yasak getirebilir.

Yaptırım tanımlamaları – Rusya’da ve üçüncü ülkelerde yaptırımları kasıtlı olarak delen kuruluşlara yönelik bir yasak (yukarıya bakınız).

Avrupa Komisyonu bu yeni tedbirleri açıklarken; “Bu, AB’nin üçüncü ülkelere veya onların hükümetlerine karşı yaptırım uyguladığı anlamına gelmiyor. Biz sadece yaptırım uygulanan AB mallarının Rusya’ya gitmemesini sağlamaya
çalışıyoruz” demiştir.

Daha sonra Aralık 2023’te, AB tarafından ihraç edilen çift kullanımlı ürünlerin Rusya üzerinden transit geçişinin yasaklanması da dahil olmak üzere bir dizi yeni tedbir getirilmiştir.

AB ihracatçılarının ayrıca, hassas mal ve teknolojilerin üçüncü taraflarca Rusya’ya yeniden ihraç edilmesini (ortak ülkeler hariç) sözleşmeyle yasaklamaları gerekecektir.

Rusya’nın En Çok Kayrılan Ülke (MFN) ticaret statüsünün sona erdirilmesi 15 Mart 2022 tarihinde Avrupa Komisyonu, AB’nin G7 ülkeleri ve Avustralya, Arnavutluk, İzlanda, Güney Kore, Moldova, Karadağ, Yeni Zelanda, Kuzey Makedonya ve Norveç’in de aralarında bulunduğu diğer “benzer düşünen ortaklarla” birlikte Rusya’nın MFN statüsüne “bugün itibariyle” son vereceğini
açıkladı.

AB, bu tür eylemlerin “DTÖ anlaşmasının güvenlik muafiyetleri kapsamında haklı olduğunu” söylemiştir.

Doğrudan yasağa tabi olmayan Rus ithalatı artık ek gümrük vergilerine tabidir.

Yaptırım uygulanan şirketler

Rusya Savunma, ulaştırma, imalat ve enerji dahil olmak üzere Rus ekonomisinin tüm stratejik sektörlerindeki şirketlere yaptırım uygulanmıştır. Varlıklar donduruldu ve şirketlerin AB sermaye piyasalarına erişimi engellendi. Başta savunma sektörü olmak üzere birçok şirketin üst düzey yönetimi ve yönetim kurulları da bireysel olarak yaptırıma tabi tutulmuştur.

Rus enerji sektörü ve madencilik sektörüne yapılacak her türlü yeni yatırımın yanı sıra belirli kamu iktisadi teşebbüsleriyle yapılacak tüm işlemler yasaklanmıştır. Çift kullanımlı teknolojiler de dahil olmak üzere ürünleri ya da teknolojileri Ukrayna’nın işgalinde rol oynayan tüm şirketlere yaptırımlar uygulanmıştır.

AB ayrıca AB vatandaşlarının Rusya devletine ait ya da Rusya tarafından kontrol edilen bir kurum ya da kuruluşun yönetim organında herhangi bir görev almasını yasakladığını duyurdu. Yaptırımların delinmesini önlemek amacıyla Kırım ve Sivastopol’daki Rusya kontrolündeki bazı kuruluşlar da belirlenmiştir.

Üçüncü ülkeler

Rusya’nın askeri ve endüstriyel kompleksini doğrudan destekleyen ya da çift kullanımlı ürünlerin ihracatı yoluyla Rusya’nın yaptırımlardan kaçınmasına yardımcı olan üçüncü ülkelerdeki şirketlere yaptırım uygulanmıştır. Bunlar arasında İran, Çin, Özbekistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Suriye, Ermenistan, Hindistan, Sri Lanka, Sırbistan, Kazakistan, Tayland ve Türkiye’deki
kuruluşlar yer almaktadır.

Vizeler ve nüfuz pozisyonları

Rus diplomatların vizesiz seyahati durduruldu ve Rus yetkililer ve iş adamları artık AB’ye ayrıcalıklı erişim sağlayan vize kolaylığı hükümlerinden yararlanamayacak.

9 Eylül 2022 tarihinde AB Bakanlar Konseyi de AB ile Rusya arasındaki vize kolaylığı anlaşmasının askıya alınmasına karar verdi. Tüm Rus vatandaşları artık vize başvuru ücretlerinde bir artışa tabi olacak, ek belgesel kanıtlar sunmaları gerekecek ve çoklu giriş vizelerinin verilmesinde daha kısıtlayıcı kurallara tabi olacaklar.

Rus vatandaşlarının AB kritik altyapıları ve kuruluşlarının yönetim organlarında herhangi bir pozisyonda bulunmaları da kısıtlanmıştır.
Rus uçakları, gemileri ve karayolu taşımacılığı Rus oligarkların uçakları da dahil olmak üzere tüm Rus uçaklarının AB hava
sahasını kullanması yasaklandı. Rusya bayrağı altında kayıtlı gemilerin AB limanlarına erişimi engellenmektedir.

Tarım ve gıda ürünleri, insani yardım ve enerji ürünleri taşıyan gemiler için bazı istisnalar mevcuttur. Gemiden gemiye transfer
yapan ve AB’nin deniz yoluyla Rus ham petrolü ithal etme yasağını ihlal ettiğinden ya da G7 koalisyonu fiyat sınırının üzerinde satın alınan Rus ham petrolünü veya petrol ürünlerini taşıdığından şüphelenilen tüm gemilerin (yukarıya bakınız), AB limanlarına ve kilitlerine erişimi de engellenecektir. Aynı yasak, Rus ham petrolü ya da petrol ürünleri taşıdığından şüphelenildiği halde navigasyon
sistemlerini kapatan ya da devre dışı bırakan gemiler için de geçerli olacaktır.

AB ayrıca Rusya ve Belarus’un karayolu taşımacılığına da yasak getirerek Rus mallarının AB içinde karayoluyla taşınmasını engellemiştir. Buna Rusya’da kayıtlı olan ve Rusya dışında kayıtlı kamyonlar tarafından taşınan römorklar ve yarı römorklar da dahildir.

İnsani yardım, ilaç ve tıbbi ürünler gibi belirli kalemler için muafiyetler getirilmiştir.

AB ayrıca, ürün testi ve teknik denetim hizmetlerinin yanı sıra AB’nin Rusya’ya reklam, pazar araştırması ve kamuoyu yoklaması hizmetleri vermesini de yasaklamıştır.

Muafiyetler – Enerji ve gıda güvenliği

AB, “dünya genelinde gıda ve enerji güvenliğine yönelik olası olumsuz sonuçlardan” kaçınmak amacıyla, devlete ait bazı Rus kuruluşlarının tarım ürünlerine ve Rusya’dan üçüncü ülkelere petrol taşınmasına yönelik yaptırım muafiyetlerini genişletmiştir.

AB ayrıca şu ana kadar kabul ettiği tedbirlerin hiçbirinin üçüncü ülkeler ile Rusya arasında buğday ve gübre de dâhil olmak üzere tarım ve gıda ürünleri ticaretini hedef almadığını açıkladı. Bununla birlikte, gıda güvensizliğiyle mücadele etmek ve tarımsal ürünlere
yönelik ödemelerin aksamasını önlemek amacıyla AB, Ekim 2022’deki dokuzuncu yaptırım paketinde, listeye alınmalarından önce uluslararası gıda ve tarım ürünleri ticaretinde önemli bir role sahip olan bazı yaptırım uygulanan kişilerin mal varlıklarının dondurulmamasına ve bu kişilere fon ve ekonomik kaynak sağlanmasına izin veren bir derogasyon ilan etmiştir.

AB’nin Rus enerjisine uzun vadeli bağımlılığının sona erdirilmesi

AB, Rusya’ya olan enerji bağımlılığını azaltmak amacıyla 8 Mart 2022 tarihinde, 2030 yılına kadar daha uygun fiyatlı, güvenli ve sürdürülebilir enerji sağlayacak REPowerEU adlı bir plan açıkladı. Plan yakın vadede Avrupa’ya gaz arzının çeşitlendirilmesini ve “AB’nin Rus gazına olan talebinin yıl sonuna kadar [2022] üçte iki oranında azaltılmasını” hedeflemektedir.

Avrupa Komisyonu, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik askeri saldırısının ardından kabul edilen yaptırımlar

Avrupa Birliği Konseyi, Ukrayna’daki krize cevaben AB’nin kısıtlayıcı
tedbirleri

Belirlenen kişi ve kuruluşların tam listesine AB Resmi Gazetesi’nden veya Avrupa Komisyonu’nun Mali Yaptırım Dosyalarından (kayıt
gereklidir) ulaşılabilir. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen planı açıklarken şunları söyledi: “Rus petrol, kömür ve gazından bağımsız hale gelmeliyiz. Bizi açıkça tehdit eden bir tedarikçiye güvenemeyiz”.

Askeri yardım

Şubat 2022’de AB, tarihinde ilk kez üçüncü bir ülkeye ölümcül askeri teçhizat alımını ve teslimatını finanse edeceğini açıkladı. AB’nin Ukrayna’ya askeri yardım sağlaması House of Commons Library, Military assistance to Ukraine since the Russian invasion başlıklı makalede daha ayrıntılı olarak incelenmiştir.

Diğer ülkeler

Yaptırımlar dünya çapında çok sayıda Batılı müttefik ve ortak tarafından desteklenmiştir.

G7’nin diğer ülkeleri: Mevcut krizin başlangıcında, G7 ülkeleri Rusya’ya karşı yaptırımların uygulanması konusunda ortak hareket edeceklerini açıkça belirtmişlerdir.

Kanada

AB, ABD ve İngiltere ile birlikte Kanada da 2014 yılından bu yana Rusya’ya karşı yaptırımlar uygulamaktadır. Rus devleti tarafından gerçekleştirilen insan hakları ihlalleri nedeniyle ek yaptırım tedbirleri de uygulamaya konulmuştur. Rusya’nın Ukrayna’yı işgaline karşılık olarak Kanada hükümeti tarafından 24 Şubat 2022’den bu yana yeni tedbirler uygulamaya konulmuştur:

Demir, çelik, alüminyum, altın, lüks mallar, elmas ve petrol gibi ihracat ve ithalata getirilen kısıtlamalar. 282 Bir G7 ülkesi olarak Kanada, Rus ham petrolünün üçüncü ülkelere ithalatında bir fiyat üst sınırı uygulanmasını da desteklemektedir.

Kanada hava sahasının ve karasularının Rusya’ya ait, kiralanmış veya işletilen tüm uçak ve gemilere kapatılması.

Kanada ayrıca Rusya’nın Ukrayna’yı işgalindeki rolü nedeniyle Belarus’a veolası yaptırımlardan kaçınma boşluklarını kapatmak için ve Rusya’ya İHA tedariki nedeniyle bazı İranlı şirket ve şahıslara karşı yaptırımlar uygulamıştır.

Japonya

G7 üyesi olarak Japonya, müttefikleriyle aynı yaptırım tedbirlerinin birçoğunu benimsemiştir:

Rusya Merkez Bankası da dahil olmak üzere kilit finans kuruluşlarına yönelik kısıtlamalar ve Japon finans piyasalarında Rus devlet borçlarının yasaklanması. LPR ve DPR ile ticaret yasakları. LPR ve DPR’deki Rusya destekli yetkililer de seyahat yasağına ve mal varlıklarının dondurulmasına tabidir.

Rus sanayisinin güçlenmesini kolaylaştıran her türlü mal, yarı iletkenler, bilgisayarlar ve Rusya’daki askeri kuruluşlara yönelik her türlü mal; askeri mallar; çift kullanımlı mallar; petrol arıtma ekipmanları; alkol ve tütün ürünleri, parfümler, deri ürünleri ve kürkler; giyim ve mücevherat; antikalar, sanat eserleri; altın ve banknotlar; ahşap ürünler; lüks arabalar; elektrikli makine ve araçlar ve kimyasal silahlarla ilgili her türlü ürüne ihracat yasağı.

Rus menşeli altın ve endüstriyel olmayan elmaslara ithalat yasağı getirmiştir.

Rusya’nın En Çok Kayrılan Ülke ticaret statüsü iptal edilmiş, Rus ham petrol ve petrol ürünlerinin ithalatına yönelik fiyat üst
sınırını uygulamaya koymuş, ancak tamamen yasak getirmemiştir.

Japon hükümetinden lisans alınmadığı sürece güven, muhasebe, denetim, yönetim danışmanlığı, inşaat ve mühendislik hizmetlerinin sağlanmasına yasak getirmiştir.

Savunmayla ilgili bazı şirketlere ve devlete ait diğer kuruluşlara yönelik yaptırımlar.

28 Mart 2022’de Japon hükümeti, Rusya’nın kripto para birimlerini kullanarak yaptırımlardan kaçınmasını önlemek için kambiyo
yasalarını gözden geçireceğini doğruladı.

Başkan Putin, Sergey Lavrov ve Sergei Shoigu dahil olmak üzere Rus liderliği ve hükümet yetkililerine yönelik yaptırımlar.

Rusya Genelkurmay Başkanı Valery Gerasimov da dahil olmak üzere askeri yetkililere yönelik yaptırımlar.

Wagner grubuyla bağlantılı bazı yöneticiler de dahil olmak üzere çok sayıda Rus oligark ve aile üyesine yönelik yaptırımlar.

Doğu ve Güney Ukrayna’nın istikrarsızlaştırılmasında doğrudan rol oynayan kişi ve kuruluşlara yönelik yaptırımlar.
Japonya ayrıca Rusya’nın Ukrayna’yı işgalindeki rolü nedeniyle Belarus’a, Devlet Başkanı Alexandr Lukashenko da dahil olmak üzere yaptırımlar uygulamıştır.

Japonya hava sahasını Rus ticari uçaklarına kapatmamıştır, ancak Hükümet “durumu incelemeye devam edeceğini ve uygun önlemleri alacağını” belirtmiştir.

Japonya 2023 yılında G7 Dönem Başkanlığını üstlenecek ve “Rusya’ya karşı yaptırımları ve Ukrayna’ya desteği aktif bir şekilde destekleyeceğini” söylemiştir.

Avustralya

Avustralya yaptırımları Rusya’ya karşı ilk olarak 2014 yılında uygulanmış ve 2015 yılında tekrar uzatılmıştır. Bu kısıtlamalar arasında Rusya’ya silah ve ilgili malzemelerin ihracatı ile petrol arama ve üretiminde kullanılan mal ve hizmetlerin ihracatının yasaklanması da vardı.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgaline karşılık olarak Avustralya hükümeti, Batı liderliğindeki yaptırımları desteklemek üzere bir dizi ek tedbir açıkladı. Yeni yaptırımların ilk turunu 23 Şubat 2022 tarihinde açıklayan dönemin Dışişleri Bakanı Marise Payne, “Bu adımları atarken kilit ortaklarımız ABD ve Birleşik Krallık ile uyum içindeyiz” ve bunun “yaptırım sürecimizin başlangıcı” olduğunu söyledi.

Şubat 2022’den bu yana Avustralya:

Yaptırımların belirlenmesine ilişkin kriterler “Rusya için stratejik ve ekonomik öneme sahip” kişi ve kuruluşları kapsayacak şekilde
genişletmiştir.

Kırım ve Sivastopol ile ticaret konusunda halihazırda yürürlükte olan yasakları LPR ve DPR’yi de kapsayacak şekilde genişletmiştir.

Rusya Merkez Bankası ve Rusya Maliye Bakanlığı da dahil olmak üzere Rus finans kuruluşlarının mal varlıklarının dondurulması. Rusya’nın bankacılık sektörünün büyük bir kısmı ve Rusya’nın devlet borçlarının ihracından ve yönetiminden sorumlu devlet kurumları artık Avustralya’nın yaptırım rejimi kapsamındadır.

Rusya Ulusal Güvenlik Konseyi üyeleri ve diğer hükümet bakanları ve üst düzey yetkililerle birlikte Devlet Başkanı Putin’e yaptırım uyguladı.

Şubat 2022’de Dışişleri Bakanı Payne “Bir devlet başkanını görevlendirmek son derece nadir bir durumdur ve endişelerimizin
derinliğini yansıtmaktadır” demiştir.

Rus liderliğinin yaptırım uygulanan aile üyeleri: Wagner grubu da dahil olmak üzere, Rusya’nın işgalini destekleyen
veya Rusya’nın Ukrayna’daki eylemlerini kolaylaştıran siyasi yetkililere, bireylere ve kuruluşlara yaptırım uygulanmıştır.

Avustralya ayrıca, Yahudi karşıtı, LGBTQI ve LGBTQI karşıtı eylemleriyle bilinen aşırı milliyetçi bir grup olarak tanımladığı Rus
İmparatorluk Hareketi’ni de listeye almıştır.

Savaş suçu işledikleri iddia edilenler de dâhil olmak üzere Ukrayna’daki harekâtın yürütülmesinden sorumlu askeri yetkililere yaptırım
uygulanması.

Devlete ait medya platformları, Kremlin yanlısı haber kuruluşları, Başkan Putin’in Basın Sözcüsü Dmitry Peskov ve Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zakharova da dâhil olmak üzere dezenformasyonu teşvik eden kişi ve kuruluşlara yaptırım uygulanmıştır.

Ukraynalı çocukların Rus işgali altındaki bölgelerden sınır dışı edilmesine karışanlara yaptırım uyguladı.

Rus petrolü, rafine edilmiş petrol ürünleri, doğal gaz, kömür ve diğer enerji ürünleri,303 ve Rus menşeli altına ithalat yasağı getirdi.

Lüks mallar,305 boksit dahil alüminyum cevherleri ve ilgili ürünler ile tüm makine ve ilgili parçalara ihracat yasağı getirilmiştir.

Savunma, havacılık, enerji ve madenler de dahil olmak üzere stratejik Rus sektörlerinde yaptırım uygulanan şirketler.

Belirlenmiş Rus oligarklar, önde gelen Rus iş adamları ve aile üyeleri

Rusya ve Belarus ile ticareti veya bu ülkelere yatırımı destekleyen her türlü kredi veya diğer mali yardımın verilmesini yasaklamıştır.

G7 ülkelerine paralel olarak Avustralya 31 Mart 2022 tarihinde Rusya ve Belarus’tan En Çok Kayrılan Ülke (MFN) statüsünü geri çekeceğini açıklamıştır.

25 Nisan 2022 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, Rusya ve Belarus’tan yapılan tüm ithalatlara %35 ek gümrük vergisi uygulanmaktadır. Bu tedbir yakın zamanda Ekim 2025’e kadar uzatılmıştır.

Avustralya da Belarus ve Rusya’nın İran mallarının üretimi ve transferinde rol oynayan tedarik ağlarına yaptırım uygulanmasında müttefiklerine katıldı.

Yeni Zelanda

7 Mart 2022 tarihinde dönemin Yeni Zelanda Başbakanı Jacinda Ardern, Hükümetin Rusya’ya karşı “türünün ilk örneği” otonom yaptırımlar getirmesine olanak tanıyacak bir yasa çıkaracağını duyurdu. Daha önce Yeni Zelanda sadece BM Güvenlik Konseyi tarafından uygulanan yaptırımları uygulayabiliyordu. Başbakan, mevcut çok taraflı sistemin sınırlamalarının, özellikle de Rusya’nın BM Güvenlik Konseyi vetosunun, mevzuatın yürürlüğe girmesini gerektirdiğini söyledi.

Bu mevzuat kapsamında ilk yaptırımlar 17 Mart 2022 tarihinde onaylanmıştır.

Bugüne kadar Yeni Zelanda:

Rusya bağlantılı uçak ve gemilerin Yeni Zelanda hava sahasına ve karasularına girmesini yasakladı.

Aralarında Devlet Başkanı Putin, Rusya Güvenlik Konseyi daimi üyeleri, Devlet Duması ve Federasyon Konseyi üyelerinin de bulunduğu 500’den fazla Rus yetkili, askeri figür, oligark ve vekile yaptırım uygulanmıştır. Bunlar; Başkan Putin, Rusya Güvenlik Konseyi daimi üyeleri, Devlet Duması ve Federasyon Konseyi üyeleri, dezenformasyon ve propaganda yapanlar ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgalini, Ukraynalı çocukların zorla yerlerinden edilmesini ve Ukrayna’ya ait kültürel varlıkların çalınmasını destekleyen kişiler.

Rusya’nın savunma sanayi kompleksine ve Rusya’ya gelir sağlayan önemli kamu iktisadi teşebbüslerine yaptırım uygulanmıştır.

Yaptırım uygulanan kilit bankalar ve finans kuruluşları.

Stratejik Rus endüstrileriyle bağlantılı mallara, lüks mallara ve petrol arama ve üretimine yönelik mallara ihracat yasağı getirdi.

Rusya’nın MFN statüsü iptal edilerek Rus menşeli tüm ürünlere %35 gümrük vergisi uygulanmıştır. İthalat tarifeleri 2025 yılına kadar
uzatılmıştır.

Yeni Zelanda Hükümeti, Rusya yaptırımları kaydı

Rus enerji ürünleri, Rus altını ve lüks malların ithalatını yasaklamıştır.

ABD, Birleşik Krallık, Avustralya ve AB’ye paralel olarak Belarus’a da yaptırım uygulanmakta olup Yeni Zelanda da Rusya’ya İHA üretimi ve tedarikindeki rolleri nedeniyle İranlı üç kişiyi ve Shahed Havacılık Endüstrilerini belirlemiştir.

Kuzey Akım 2’nin durdurulması

Kuzey Akım 2 (NS2), Baltık Denizi üzerinden Rusya’yı Almanya’ya doğrudan bağlayan bir doğal gaz boru hattıdır. Rus devlet kontrolündeki Gazprom şirketinin bir yan kuruluşu olan Nord Stream 2 AG tarafından 2015 yılında başlatılmıştır.

Kuzey Akım 2 üzerinden Avrupa’ya doğrudan gaz tedariki, Rusya’nın Avrupa’ya giden Rus gaz boru hatlarının önemli bir transit ülkesi olan Ukrayna’yı büyük ölçüde bypass etmesini sağlayacaktı. Transit ücretlerinin Ukrayna’nın GSYİH’sinin yaklaşık %3’ünü oluşturduğu ve önümüzdeki beş yıl boyunca yılda 2-3 milyar dolar gelir getireceği düşünülüyordu. Ukrayna Hükümeti NS2’yi “ekonomik ve enerji ablukasına” benzetmiştir.

Boru hattına yönelik muhalefet, bunu Kremlin’in siyasi bir projesi ve Batı’nın altını oymaya yönelik daha geniş bir jeopolitik stratejinin parçası olarak gören eleştirmenlerle birlikte şiddetlenmişti. Bunun nedeni, Avrupa’nın Rus gazına bağımlılığını arttırması ve Rusya’ya arz güvenliği konusunda potansiyel bir koz vermesidir. Rusya NS2’nin “kesinlikle ticari bir proje” olduğunu söyledi.

Başlangıçta Batılı müttefikler tarafından tartışılan ekonomik ve mali yaptırımlar arasında Kuzey Akım 2 projesinin potansiyel olarak durdurulması da vardı. Yeni Alman koalisyon hükümetinde, aralarında Başbakan Scholz ve dönemin Savunma Bakanı Christine Lambrecht’in de bulunduğu bazı üst düzey isimler, daha önce bu konunun Rusya-Ukrayna ile ilişkilendirilmemesi gerektiğini savunmuşlardı.

Ancak müttefiklerinin baskısı altında Alman Hükümeti pozisyon değiştirmiş gibi göründü ve Ocak 2022 sonunda Rusya’nın Ukrayna’da
askeri harekata girişmesi durumunda “Kuzey Akım 2 de dahil olmak üzere hiçbir şeyin masadan kalkmayacağını” söyledi.

“Nihai yaptırım” olarak kabul edilen Kuzey Akım 2’nin ilk açıklanan yaptırım tedbirleri arasında yer almasını bekleyen çok az kişi vardı. Ancak 22 Şubat 2022’d e Şansölye Scholz, Kuzey Akım 2’nin sertifikasyon sürecinin “şimdilik” durdurulacağını ve “jeopolitik durumun Kuzey Akım 2’nin yeniden değerlendirilmesini zorunlu kıldığını” açıkladı.

Alman Hükümeti daha sonra, boru hattının sertifikasyonu için bir ön koşul olan önceki Hükümetin arz güvenliği analizini geri çekti. ABD Hükümeti de NS2 yaptırımlarına ilişkin feragatini sonlandırmış ve bunları derhal geçerli olmak üzere yeniden uygulamaya koymuştur.

Üçüncü ülke ikincil yaptırımlarının uygulanması

Yaptırımlar, Rusya’nın Ukrayna’daki eylemlerine karşılık olarak uluslararasıtoplumun başlıca dış politika araçlarından biridir. Bununla birlikte, Rusya’nın yaptırımların etkilerini bertaraf etmek için Çin, Hindistan, Türkiye ve İran gibi diğer ülkelere yönelmesi nedeniyle yaptırımların uzun vadeli etkileri konusunda tartışmalar yaşanmaktadır.

Yukarıda özetlendiği üzere, müttefikler gelişen yaptırım rejimindeki potansiyel boşlukları ele almaya ve yaptırımların delinmesini önlemeye çalışmışlardır. Bununla birlikte, Rusya’nın yaptırımlardan kaçınmasına ya da Ukrayna’daki savaşın yürütülmesine yardımcı olan ülkelerin ve devlete bağlı kuruluşların olası kınanmasına ilişkin sorular sorulmaya devam ediyor.

25 Mart 2022 tarihinde ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan,ABD’nin “gerekli olması halinde” ikincil yaptırımlar uygulamaya hazır olduğunu belirtmiştir. Ancak, Tom Keatinge’nin 7 Mart 2022 tarihinde Hazine Seçim Komitesi’ne verdiği ifadede vurguladığı üzere, bu tür yaptırımların uygulanmasının küresel ekonomi için bir maliyeti olacaktır:”Açıkçası şu anda kararsız kalan ülkeler var – BM’de insanların nasıl oy kullandığına bakmanız yeterli. Bu ülkelerden bazılarını düşündüğümüzde, bu çatışmanın çözümünde bir rol oynayabilecekleri açıktır, dolayısıyla yapmak istediğimiz son şey onları ikincil yaptırımlarla hedef alarak düşmanlaştırmaktır.”

Şu ana kadar müttefikler Rusya ile ticaret yapmaya devam eden ülkelere ikincil yaptırımlar uygulamadı. Ancak, Ukrayna’daki savaşında Rusya’yı aktif olarak desteklediği düşünülen ülkelere yaptırım uygulamak için harekete geçtiler. Yakın zamanda Güney Afrika’yı Rusya’ya silah tedarik etmekle suçlamasına rağmen, ABD bu ülkeye herhangi bir ikincil yaptırım uygulamak için harekete geçmedi.

Belarus

Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden önce Belarus, sivil toplumu baskı altında tuttuğu, demokrasiyi baltaladığından dolayı ABD, İngiltere ve AB yaptırımlarına maruz kalmıştır.

Belarus Yaptırımları – Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı insan haklarını ihlal etmeye devam etmiştir.327 Birleşik Krallık, ABD ve AB, Belarus’taki 2020 Başkanlık seçiminin sonucunu tanımamaktadır. Seçimler ve uluslararası tepkiler hakkında daha fazla bilgi için Kütüphane brifingine bakabilirsiniz: Belarus: Tartışmalı Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin üzerinden bir yıl geçti.

Şubat 2022’den bu yana Belarus’un Ukrayna’nın istikrarsızlaştırılmasındaki rolü, Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü, egemenliğini veya bağımsızlığını zayıflatması veya tehdit etmesi ve Rusya’nın Ukrayna’daki eylemlerini aktif olarak kolaylaştırması nedeniyle ilave yaptırımlar uygulanmaktadır.

Rusya’ya uygulanan ekonomik, ticari ve ulaştırma yaptırımlarının birçoğu, Devlet Başkanı Lukashenko ve diğer üst düzey hükümet yetkililerine yönelik bireysel yaptırımlar ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgalini destekleyen Belarus savunma örgütlerine yönelik yaptırımlarla birlikte Belarus’a da genişletilmiştir. Ukraynalı çocukların zorla sınır dışı edilmesine karıştığı tespit edilen kişilere de ABD tarafından yaptırım uygulanmıştır.

İran

Ukrayna’nın sivil altyapısına yönelik Rus askeri saldırıları kısmen insansız hava araçları (İHA) kullanılarak gerçekleştirilmiştir.
Söz konusu İHA’ların İran tarafından üretilen ve kamikaze İHA olarak da adlandırılan Shahed-136 İHA’ları olduğu ve BM Güvenlik Konseyi’nin 2231 sayılı kararına (PDF) aykırı olarak İran’dan Rusya’ya transfer edildiği bildirilmektedir. 2015 yılında alınan bu karar İran nükleer anlaşmasını (Kapsamlı Ortak Eylem Planı) onaylamış ve Güvenlik Konseyi’nin ön onayı olmaksızın İran’a veya İran’dan silah satışı veya transferini yasaklamıştır (Ek B).

Ancak İran, Rusya’ya Ukrayna’da kullanması için İHA sağladığını reddetmiştir. İran Dışişleri Bakanı Hossein Amirabdollahian 5 Kasım 2022’de İHA transferini kabul etti ancak bunların Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden önce tedarik edildiğini iddia etti.331 Eylül 2023’te New York’ta düzenlenen BM Genel Kurulu toplantısında İran Cumhurbaşkanı Ebrahim Raisi bir kez daha savaş başladıktan sonra Rusya’ya İHA gönderildiğini reddetti ve ABD’yi kanıtlarını sunmaya çağırdı.

Birleşik Krallık ve AB yaptırımları

FCDO’nun “savaş çığırtkanlığı” olarak nitelendirdiği İran’ın eylemlerine karşılık olarak,333 Birleşik Krallık ve AB tarafından bir dizi aşamalı yaptırım uygulanmıştır. Ancak, her bir yargı alanında tüm bireylere ve şirketlere aynı anda yaptırım uygulanmamıştır.
20 Ekim 2022 tarihinde Birleşik Krallık ve AB, Rusya’ya insansız hava aracı tedarik etmekten sorumlu kişi ve işletmeleri hedef alan yaptırımları uygulamaya koymuştur:

Tümgeneral Mohammad Bagheri, İran Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı.

Tuğgeneral Seyid Kureyşi, İran Savunma Bakanlığı Tedarik, Araştırma ve Endüstriyel İşler Dairesi Başkanı ve insansız hava aracı
anlaşmasının kilit müzakerecilerinden biri.

Tuğgeneral Saeed Aghajani, İslam Devrim Muhafızları Ordusu Hava-Uzay Kuvvetleri (IRGC-ASF) Başkanı.

Shahed Aviation Industries – Shahed insansız hava araçlarının üreticisi ve IRGC ile ilişkili.

12 Aralık 2022 tarihinde AB, İHA’ların geliştirilmesi ve Rusya’ya teslim edilmesindeki rolleri nedeniyle dört kişi ve dört kuruluşa yönelik ilave yaptırım tedbirleri açıkladı. Bu kişiler şunlardır:

Ukrayna’da kullanılan insansız hava araçları için motor üreten MADO ve şirketin ortak sahibi ve Genel Müdürü Yousef Aboutalebi

Devrim Muhafızları Araştırma ve Yeterlilik Cihadı Örgütü ve Başkanı Abdollah Mehrabi,

Tuğgeneral Ali Balali, İran Devrim Muhafızları subayı

Tuğgeneral Hamid Vahedi, İran Hava Kuvvetleri Başkomutanı.

Shahed İHA’sının üretiminde yer alan İranlı şirket DAMA.

Paravar Pars şirketi, IRGC Hava-Uzay Kuvvetleri için İHA üretmiştir.

Bakanlar Konseyi ayrıca “insansız hava araçları da dahil olmak üzere İran silahlarının Avrupa da dahil olmak üzere uluslararası menşeli bileşenlerle üretildiğine dair raporları büyük bir endişeyle not etmiştir ve alınması gereken uygun tedbirleri değerlendirmektedir”.

13 Aralık 2022 tarihinde Birleşik Krallık da, o dönemde AB kadar ileri gitmemiş olsa da, yeni yaptırımlar açıkladı. MADO’nun, şirketin Genel Müdürü’nün ve Devrim Muhafızları Araştırma ve Yeterlilik Cihat Örgütü’nün (IRGC RSJO) Başkanı’nın atanmasına ek olarak Birleşik Krallık, İran Havacılık Endüstrileri Başkanı Profesör Afshin Fard’ı da atadı.337 AB’nin aksine Birleşik Krallık, IRGC RSJO’yu tek başına bir kuruluş olarak listelemedi.

Qods Havacılık Endüstrisi’ndeki beş İranlı yönetici daha Şubat 2023’te İngiltere tarafından yaptırıma tabi tutuldu. Paravar Pars ve Qods Havacılık Endüstrisi’ndeki dört İranlı yönetici de Şubat 2023 sonunda Bakanlar Kurulu tarafından kabul edilen onuncu yaptırım paketinin bir parçası olarak AB tarafından yaptırıma tabi tutuldu.

Temmuz 2023’te AB tarafından “İran’ın Rusya’nın Ukrayna’ya karşı yürüttüğü saldırı savaşına verdiği askeri destek göz önünde bulundurularak” İran’a karşı yeni bir kısıtlayıcı tedbirler çerçevesi kabul edilmiştir.

Yeni AB rejimi, İHA’ların geliştirilmesi ve üretiminde kullanılan tüm bileşenlerin AB’den İran’a ihracatını yasaklamaktadır. Paravar Pars ve Qods Aviation Industries’in yönetim kurullarının beş üyesi daha belirlendi.

Ağustos 2023’te Birleşik Krallık İranlı Paravar Pars şirketine, yedi yöneticisine, Devrim Muhafızları Araştırma ve Yeterlilik Cihat Örgütü’ne ve Devrim Muhafızları Tuğgenerali Ali Balali’ye yaptırım uyguladı. Bunların hepsi AB tarafından Aralık 2022, Şubat 2023 ya da Temmuz 2023’te belirlenmişti.

ABD yaptırımları

ABD, İran’ın İHA programı ve daha spesifik olarak Rusya’ya silah transferiyle ilgili yaptırımları ilk olarak Eylül 2022’de uygulamaya koymuştur. ABD Dışişleri Bakanlığı birkaç ay önce İran İHA’larının Ukrayna’da kullanılmak üzere Rusya’ya transferine ilişkin planlar konusundaki endişelerini dile getirmişti.

20 Ekim’de ABD Ulusal Güvenlik Konseyi sözcüsü John Kirby, İran’ı çatışmaya doğrudan müdahil olmakla suçlamış ve insansız hava araçlarını kullanan Rus güçlerine teknik destek sağlamak üzere Kırım’da askeri personel bulundurduğunu belirtmiştir. Kirby sözlerine şöyle devam etti: “Amerika Birleşik Devletleri, İran’ın Ukrayna halkına karşı bu mühimmatları temin etmesini ifşa etmek, caydırmak ve buna karşı koymak için her türlü yolu deneyecektir. Hem Rus hem de İran silah ticaretine yönelik tüm ABD yaptırımlarını güçlü bir şekilde uygulamaya devam edeceğiz. İran’ın bu silahları Rusya’ya satmasını zorlaştıracağız.”

Daha sonra 15 Kasım’da yeni yaptırımlar açıklandı. ABD, Shahed Aviation Industries’in yanı sıra Mohajer-6 İHA’sını üreten Qods Aviation Industries’e, DMO’nun Havacılık ve Uzay Gücü’ne ve ABD’nin “neredeyse kesin olarak Ukrayna’daki operasyonlarını desteklemek için” İran İHA’larını satın almaya çalışmakla suçladığı Wagner Group’a ve ilişkili iki kişiye de yaptırım uyguluyor.

Wagner Group, İran İHA’ları meselesinden ayrı nedenlerle Birleşik Krallık, AB, Kanada ve Avustralya tarafından zaten yaptırıma tabi
tutulmuştu (yukarıya bakınız). ABD de İran’dan Rusya’ya İHA, personel ve ilgili teçhizatın taşınmasına karışmakla suçlanan iki şirkete yaptırım uygulamıştır.

Ocak 2023’t e ve Şubat 2023 başında, halihazırda yaptırım uygulanan şirketlerin üst düzey yöneticileri de dahil olmak üzere ilave ABD yaptırımları açıklanmıştır.348 Şubat 2024’te ABD ayrıca çeşitli Rus nakliye şirketlerini ve İran Savunma Bakanlığı’n ı “Rusya ve İran arasında büyük silah sistemlerinin transferine” karıştıkları gerekçesiyle belirlemiştir.

ABD ayrıca Rusya’da İran’a ait kamikaze İHA üreten bir İHA tesisinin kurulmasını kolaylaştıran ve finanse eden bir şirketler ve bireyler ağını (Alabuga İHA tedarik ağı olarak adlandırılmaktadır) hedef almıştır. ABD ayrıca İran’ın İHA programlarını daha geniş çapta desteklemedeki rolleri nedeniyle bazı üçüncü ülke şirketlerine ve bireylerine de yaptırım uygulamıştır.

Mart 2023’te ABD, İran’da yerleşik beş şirket ve bir bireyden oluşan bir ağa yaptırım uygulamıştır.

Çin’de,352 ve Avrupa menşeli motorların tedariki de dahil olmak üzere İran’ın İHA programlarının desteklenmesindeki rolleri nedeniyle İran ve Türkiye’de bazı şirket ve şahıslar.353 Nisan 2023, Eylül 2023 ve Şubat 2024’te başka atamalar da yapılmıştır.

Avustralya, Kanada ve Yeni Zelanda da İran’a ikincil yaptırımlar uygulamıştır.

Suriye

Birleşik Krallık Hükümeti, AB ile koordinasyon halinde, Ukrayna’da Rus güçlerinin yanında savaşmak üzere Suriyeli paralı askerleri işe aldıkları gerekçesiyle bir Suriye şirketine ve hükümet yanlısı milis grubu Ulusal Savunma Güçleri ile bağlantılı birkaç kişiye de yaptırım uygulamıştır.

Kuzey Kore

ABD, 2023 yılı boyunca, Kuzey Kore’den Rusya’ya mühimmat sevkiyatını kolaylaştırdığı veya desteklediği iddia edilen Wagner Grubu ile ilişkili veya yaptırımlardan kaçınma ağlarıyla bağlantılı birçok üçüncü ülke kişi ve şirketini belirlemiştir.

Ağustos 2023’te Birleşik Krallık, Kuzey Kore ile Rusya arasındaki bir silah anlaşması girişimine karıştığı iddiasıyla Slovakya vatandaşı Ashot Mkrtychev’i (Mart 2023’te ABD tarafından atanmıştı) atadı.

Kim Jong-un ile Devlet Başkanı Putin arasında 13 Eylül 2023 tarihinde yapılan görüşmede Kuzey Kore lideri Rusya ile dayanışma içinde olduğunu ifade ederek Ukrayna’nın işgalini “Rusya’ya karşı olan hegemonik güçler karşısında [Rusya’nın] devlet egemenliğini ve güvenliğini savunmak için verilen kutsal bir savaş” olarak nitelendirdi.358 Bu görüşme öncesinde iki liderin bir silah anlaşmasını görüşecekleri ve Kuzey Kore’nin insani yardım karşılığında Rusya’ya Ukrayna’daki savaşı için değerli mühimmat desteği sağlayacağı
yönünde endişeler vardı.