BRICS, yükselen piyasaların ve gelişmekte olan ülkelerin artan etkisini vurgulayarak küresel ekonomik ve siyasi dinamiklerde önemli bir değişimi temsil etmektedir. İşbirliğini, kalkınmayı ve çok kutuplu bir dünya düzenini teşvik etme amacı, Batı’nın egemen olduğu geleneksel kurumlara ve ittifaklara bir alternatif sunarak kıtalar arasında yankı uyandırmıştır. BRICS’in kolektif gücü ve çeşitliliği onu küresel meselelerin ele alınmasında ve uluslararası ilişkilerin geleceğinin şekillendirilmesinde önemli bir oyuncu olarak konumlandırmaktadır. Türkiye’nin potansiyel katılımı, bloğun cazibesinin ve genişleme ve işbirliği stratejilerinin dinamik doğasının altını çizmektedir. BRICS gelişmeye devam ettikçe, 21. yüzyılda değişen güç dengelerini yansıtacak şekilde küresel yönetişim ve kalkınmadaki rolü de muhtemelen genişleyecektir.
Table of Contents
BRICS Nedir? BRICS Açılımı?
BRICS; Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika ülkelerinin İngilizce isimlerinin kısaltmasıdır ve küresel siyaset ve ekonominin hızla değişen ortamında, yükselen piyasaların ve gelişmekte olan ülkelerin karşılıklı büyümeyi, işbirliğini ve dünya sahnesinde nüfuz sahibi olmayı teşvik etmek üzere bir araya gelmesinin dikkate değer bir örneğidir.
“BRIC” (Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin) kısaltması ilk kez Goldman Sachs ekonomisti Jim O’Neill tarafından, büyümenin devam etmesi halinde 2050 yılına kadar küresel ekonomiye hakim olabilecek dört ekonomiyi tanımlamak için kullanıldı. BRIC ülkelerinin temsilcileri 2006 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu toplantısı sırasında gayrı resmi olarak bir araya gelmeye başladı. BRIC ülkeleri 2009’daki ilk zirvelerinde çok kutuplu bir dünya düzenine ve küresel müdahaleciliğe karşı bağlılıklarını teyit ettiler. ABD dolarına alternatif olarak yeni bir küresel rezerv para birimi çağrısında bulundular. 2011 yılında Güney Afrika örgüte katıldı ve grubun kısaltması “BRICS” olarak değişti. Bu, belirli bir ekonomik tanımlamadan, gelişmekte olan bölgesel liderlerin daha kapsayıcı bir gruplaşmasına doğru odaklanmasını yansıtıyordu.
Bu terim başlangıçta, hızlı ekonomik büyüme yaşayan ve büyümenin benzer oranlarda devam etmesi halinde 21. yüzyılın baskın finansal oyuncuları olarak ortaya çıkacak bir ülkeler topluluğunu ifade ediyordu. Bu kısaltma o zamandan beri üye ülkeler arasında daha fazla ekonomik ve jeopolitik entegrasyon ve koordinasyon yaratmayı amaçlayan resmi bir hükümetler arası örgütün adı olarak benimsenmiştir. BRICS örgütü genellikle Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası gibi Batı egemenliğindeki küresel kurumların etkisini dengeleyebilecek jeopolitik bir blok oluşturma girişimi olarak anlaşılmaktadır. Bununla birlikte, BRICS ülkelerinin gerçek uyumu ve ittifakı ile ittifakın gerçek değeri tartışma konusudur. Bazı yorumcular örgütün kırılganlığının kanıtı olarak üye ülkelerin siyasi sistemleri, ekonomileri ve jeopolitik konumları arasındaki büyük farklılıklara işaret etmektedir.
BRICS Amacı
Temel amacı, siyasi ve ekonomik alanlarda ortak zemin aramak; barış, güvenlik, kalkınma ve işbirliğini sağlamak; insanlığın gelişimine önemli ölçüde katkıda bulunmak ve daha adil bir dünya kurmak, terörizm ve kamu sağlığı konularında işbirliğini teşvik etmek ve küresel zorlukları çok kutuplu bir bakış açısıyla ele almaktır. Ayrıca akademik, kültürel ve sivil toplum forumları aracılığıyla insanlar arası değişimleri de teşvik etmektedir.
Gelişmekte olan piyasalara sahip önemli bölgesel ekonomileri temsil eden ülkeler arasında bir diyalog ve işbirliği platformu olarak hizmet etmektir. Hem grup içinde hem de küresel olarak barış, güvenlik, kalkınma ve işbirliğini teşvik etmeyi amaçlamaktadır.
Sürdürülebilir kalkınmayı sağlamayı, küresel ekonomik sorunları ele almayı ve gelişmekte olan ülkelerin çıkarlarını daha iyi temsil edecek şekilde finansal kurumlarda reform yapmayı amaçlamaktadır. Ayrıca karşılıklı ekonomik büyümeyi, kültürel alışverişi ve siyasi işbirliğini de geliştirmektedir.
BRICS Ülkeleri – (10)
Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin, Güney Afrika, Mısır, Etiyopya, İran, Suudi Arabistan, BAE
Kurucu Ülkeler
BRICS 2006 yılında BRIC olarak kuruldu ve 2010 yılında Güney Afrika’yı da bünyesine kattı. Kısaltma başlangıçta en önemli gelişmekte olan ekonomilerden dördü olan Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin’i ifade ediyordu. Güney Afrika’nın eklenmesiyle grubun coğrafi ve ekonomik çeşitliliği artmış ve BRIC, BRICS’e dönüşmüştür.
Brezilya: Güney Amerika’yı temsil eder ve geniş doğal kaynakları ve tarımsal becerisiyle tanınır.
Rusya: Avrupa ve Asya’nın bir bölümünü temsil etmekte ve petrol ve doğal gaz da dahil olmak üzere geniş doğal kaynakları masaya getirmektedir.
Hindistan: Güney Asya’yı temsil eder: Teknoloji, eczacılık ve büyük bir işgücü ile Güney Asya’yı temsil eder.
Çin: Doğu Asya’yı temsil eder: Önemli imalat ve teknoloji sektörleriyle dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olan Doğu Asya’yı temsil eder.
Güney Afrika: Zengin maden kaynakları ve Afrika kıtasına açılan bir kapı olarak stratejik konumuyla Afrika’yı temsil etmektedir.
Bu ülkeleri bir araya getirme fikri 2001 yılında Goldman Sachs tarafından hazırlanan ve Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin’in 21. yüzyıldaki ekonomik potansiyelini vurgulayan bir rapordan kaynaklanmıştır. Rusya’nın Yekaterinburg kentinde 2009 yılında yapılan ilk resmi toplantı, etkili bir ekonomik ve siyasi ittifakın temellerini atmıştır. Katılım için resmi bir başvuru süreci yoktur, ancak mevcut üyelerin yeni üyeleri oybirliğiyle onaylaması gerekir.
Güney Afrika’daki 2023 BRICS zirvesinde BRICS, Suudi Arabistan, İran, Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır, Etiyopya ve Arjantin’in yeni üye devletler olarak kabul edildiğini duyurdu. Yeni üyeler resmi olarak Ocak 2024’te örgüte katılacak. Eylül 2023 itibariyle, örgütün yeni üyeliği yansıtacak şekilde adını değiştireceğine dair herhangi bir işaret verilmedi.
Tarihçesi:
BRICS Konseptinin Ortaya Çıkışı
“BRIC” terimi ilk kez 2001 yılında, o dönemde Goldman Sachs Varlık Yönetimi’nin başkanı olan Jim O’Neill tarafından “Building Better Global Economic BRICs” başlıklı bir makalede kullanılmıştır. O’Neill’in tezi Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin’in ekonomik potansiyelinin 2050 yılına kadar en baskın dört ekonomi arasında yer alabilecek düzeyde olduğuydu. Makalede, bu ülkelerin büyük nüfusları ve geniş doğal kaynaklarıyla küresel ekonominin manzarasını değiştirme potansiyeline sahip oldukları savunuluyordu.
Oluşum ve Genişleme
Başlangıçta BRIC ülkeleri siyasi ya da ekonomik bir ittifaktan ziyade bir ekonomik öngörü grubuydu. Ancak işbirliği ve karşılıklı fayda potansiyeli, ülkeleri ilişkilerini resmileştirmeye yöneltti. İlk BRIC Dışişleri Bakanları toplantısı 2006 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun oturum aralarında gerçekleştirilmiş ve daha yapılandırılmış bir işbirliğinin temelleri atılmıştır.
İlk resmi BRIC Zirvesi Haziran 2009’da Rusya’nın Yekaterinburg kentinde gerçekleşti. Bu zirve, BRIC’in uluslararası bir siyasi örgüt olarak resmi başlangıcı oldu. BRIC ülkelerinin liderleri, küresel mali mimarinin reformu, 2008 küresel mali krizinin etkileri ve karşılıklı yarar sağlayan ekonomik ortaklıkların geliştirilmesi gibi konuları ele aldılar.
2010 yılında Güney Afrika resmi olarak BRIC grubuna kabul edildi ve bu da BRIC kısaltmasının BRICS olarak değişmesine yol açtı. Güney Afrika’nın gruba dahil edilmesiyle Afrika kıtasının gelişmekte olan bu ekonomik blokta temsil edilmesi ve grubun coğrafi çeşitliliğinin ve siyasi gücünün arttırılması amaçlanmıştır.
Güney Afrika’daki 2023 zirvesinde BRICS, Suudi Arabistan, İran, Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır, Etiyopya ve Arjantin’in yeni üye devletler olarak kabul edildi ve üye sayısı 10’a yükseldi. Aının BRICS+ olarak değişeceği öngörülüyor.
Kurumsallaşma
Üye ülkeler, Yeni Kalkınma Bankası (NDB) ve Koşullu Rezerv Düzenlemesi’nin (CRA) oluşturulması yoluyla işbirliklerini kurumsallaştırmaya çalışmışlardır. 2014 yılında kurulan NDB, üye ülkeler ve diğer gelişmekte olan ekonomilerdeki altyapı ve sürdürülebilir kalkınma projelerini finanse etmeyi amaçlamaktadır. CRA ise küresel likidite baskılarına karşı koruma sağlamaya yönelik bir çerçevedir.
Küresel Etkileri
BRICS’in ortaya çıkışı küresel ekonomik ve siyasi tartışmalar üzerinde önemli bir etki yaratmış ve Batı’nın egemen olduğu söyleme alternatif bir bakış açısı sunmuştur. Küresel yönetişimde çok kutupluluğun önemini ve uluslararası ilişkilerde daha kapsayıcı bir yaklaşıma duyulan ihtiyacı vurgulamıştır. BRICS aynı zamanda gelişmekte olan dünyanın çıkarlarını daha iyi temsil etmek üzere uluslararası finans kurumlarının reformuna ilişkin tartışmalar için de bir katalizör olmuştur.
Rolü ve Önemi
BRICS, Batı egemenliğindeki uluslararası kurumlara alternatif ve tamamlayıcı bir ses sunarak küresel yönetişimde önemli bir rol oynamaktadır. IMF ve Dünya Bankası gibi küresel finans kurumlarının gelişmekte olan ülkelerin çıkarlarını daha iyi temsil edecek şekilde reforme edilmesini amaçlamaktadır. BRICS ülkeleri ekonomik olarak küresel büyümeye önemli katkılarda bulunmuştur. Blok, dünya nüfusunun %40’ından fazlasını ve toplam yüzölçümünün yaklaşık %26’sını temsil ederek önemli potansiyel pazar ve yatırım fırsatlarının altını çizmektedir.
Blok, yükselen piyasaların ve gelişmekte olan ülkelerin artan etkisini vurgulayarak küresel ekonomik ve siyasi dinamiklerde önemli bir değişimi temsil etmektedir. İşbirliğini, kalkınmayı ve çok kutuplu bir dünya düzenini teşvik etme amacı, Batı’nın egemen olduğu geleneksel kurumlara ve ittifaklara bir alternatif sunarak kıtalar arasında yankı uyandırmıştır. Zorlukları yok olmasa da onun kolektif gücü ve çeşitliliği onu küresel meselelerin ele alınmasında ve uluslararası ilişkilerin geleceğinin şekillendirilmesinde önemli bir oyuncu olarak konumlandırmaktadır. Türkiye’nin potansiyel katılımı, bloğun cazibesinin ve genişleme ve işbirliği stratejilerinin dinamik doğasının altını çizmektedir. Bu blok gelişmeye devam ettikçe, 21. yüzyılda değişen güç dengelerini yansıtacak şekilde küresel yönetişim ve kalkınmadaki rolü de muhtemelen genişleyecektir.
Örgütsel Yapısı ve Mekanizmaları
BRICS, diğer uluslararası örgütler gibi resmi, kodlanmış bir yapıya sahip değildir. Bunun yerine, devlet veya hükümet başkanlarının yıllık zirveleri, bakanlık toplantıları ve üst düzey yetkililerin toplantıları yoluyla faaliyet göstermektedir. Bu toplantılar gündemin belirlenmesi, politikaların tartışılması ve grup çerçevesinde ikili ve çok taraflı anlaşmaların yapılması için çok önemlidir.
BRICS Yeni Kalkınma Bankası (NDB) ve Koşullu Rezerv Düzenlemesi (CRA) grup tarafından kurulan iki kritik kurumdur. NDB, BRICS ve diğer yükselen ekonomiler ile gelişmekte olan ülkelerdeki altyapı ve sürdürülebilir kalkınma projelerini finanse etmeyi amaçlamaktadır. CRA ise küresel likidite baskılarına karşı koruma sağlayan bir güvenlik ağı görevi görüyor.
Türkiye BRICS Üyesi mi?
Son bilgiler itibariyle Türkiye BRICS üyesi değildir. Grubun artan etkisini yansıtacak şekilde, çeşitli ülkelerden konsorsiyuma katılma ya da işbirliklerini geliştirme yönünde ilgi görmüştür. Türkiye BRICS ile ilişkilerini derinleştirmeye ilgi duyduğunu ifade etmiş ve grubun genişlemesine ilişkin tartışmalar zaman zaman gündeme gelerek Türkiye ve diğer gelişmekte olan ekonomiler için gelecekte üyelik olasılığına işaret etmiştir.
