Birleşmiş Milletler (BM)

BM nedir?

Birleşmiş Milletler (BM), İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinin ardından 1945 yılında, gelecekteki savaş ve çatışmaları önlemek amacıyla kurulmuştur. Görevi yıllar içinde evrilerek çok çeşitli küresel sorunları ele almaya başlamıştır.

BM’nin temel hedefleri:

Uluslararası Barış ve Güvenliği Korumak:

BM çatışmaları önlemek, çatışan tarafların barış yapmasına yardımcı olmak, barışı koruma misyonları konuşlandırmak ve barışın tutunup gelişmesini sağlayacak koşulları yaratmak için çalışır.

İnsan Haklarını Korumak:

Örgütün temel hedefi ırk, cinsiyet, dil veya din ayrımı yapmaksızın herkes için insan haklarına ve temel özgürlüklere saygıyı teşvik etmek ve desteklemektir.

İnsani Yardım Sağlamak:

BM, hayat kurtarmak ve acıları hafifletmek amacıyla doğal afetler ve silahlı çatışmalar gibi acil durumlarda kritik yardım sağlar.

Sürdürülebilir Kalkınmayı Teşvik Etmek:

Gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılama kabiliyetinden ödün vermeden bugünün ihtiyaçlarını karşılamayı amaçlar. Bu, yoksulluk, açlık, sağlık, eğitim, iklim değişikliği, cinsiyet eşitliği, su, sanitasyon, enerji, çevre ve sosyal adalet gibi çok çeşitli konuların ele alınmasını içerir.

Uluslararası Hukukun Korunması:

BM Şartı, Başlangıç bölümünde “adaletin ve antlaşmalardan ve uluslararası hukukun diğer kaynaklarından doğan yükümlülüklere saygının sürdürülebileceği koşulları tesis etmek” hedefini ortaya koymaktadır. BM, ülkelerin uluslararası yasalar ve antlaşmalar oluşturmaları ve bu yasalara uymalarına yardımcı olmaları için bir forum sağlar.

Bu hedefler, BM Güvenlik Konseyi, BM Genel Kurulu, Dünya Sağlık Örgütü (WHO), BM Çocuk Fonu (UNICEF) ve BM Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) gibi BM’nin çeşitli kurumları, fonları ve programları aracılığıyla gerçekleştirilmektedir.

Birleşmiş Milletler (BM) Tarihi Gelişimi

Birleşmiş Milletler’in (BM) tarihi, uluslararası barış ve güvenliği sağlama, sosyal ilerlemeyi teşvik etme ve insan haklarını koruma çabaları ile dolu uzun bir yolculuktur.

İşte BM tarihindeki önemli olayları vurgulayan ayrıntılı bir zaman çizelgesi:

1941-1945: Oluşum ve Kuruluş Dönemi

1941: “Birleşmiş Milletler” terimi ilk kez ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt tarafından, Müttefiklerin Mihver Güçlere karşı savaşmaya devam etme taahhüdü olan Birleşmiş Milletler Deklarasyonu’nda kullanıldı.

1942: Birleşmiş Milletler Deklarasyonu 26 ülke tarafından imzalanarak İkinci Dünya Savaşı’nda Mihver Güçlerine karşı birlikte savaşmayı kabul etti.

1944: Dumbarton Oaks Konferansı, yeni bir uluslararası örgütün yapısını önererek BM’nin temellerini attı.

1945: San Francisco’da düzenlenen BM Uluslararası Organizasyon Konferansı (UNCIO) BM Şartı’nın hazırlanmasına öncülük eder. 26 Haziran’da Şart 50 ülke tarafından imzalandı.

24 Ekim 1945: Şart’ın Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesi ve diğer imzacıların çoğunluğu tarafından onaylanmasının ardından BM resmen hayata geçer. Bu gün artık Birleşmiş Milletler Günü olarak kutlanmaktadır.

1946-1950: İlk Çalışmalar ve Genişleyen Görev Alanı

1946: BM Genel Kurulu’nun ilk oturumu 51 ülkenin temsil edildiği Londra’da gerçekleşti. Uluslararası Adalet Divanı (ICJ) da açılış oturumunu gerçekleştirdi.

1947: BM, Filistin’in bölünmesine yol açan ve bağımsız Arap ve Yahudi devletlerinin kurulmasını amaçlayan bir kararı kabul etti.

1948: İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi kabul edilerek insan hakları için küresel standartların belirlenmesinde önemli bir adım atıldı.

1949: BM, Orta Doğu’da ilk barışı koruma misyonu olan Birleşmiş Milletler Ateşkes Gözetim Örgütü’nü (UNTSO) başlattı.

1950-1990: Soğuk Savaş Dönemi ve Dekolonizasyon

1950-1953: BM, Kore Savaşı’na müdahale ederek kendi bayrağı altındaki ilk toplu askeri eylemi gerçekleştirdi.

1956: İlk BM Acil Durum Gücü (UNEF) Süveyş Krizi’ni ele almak üzere kuruldu.

1960: Sömürge Ülkelere ve Halklara Bağımsızlık Verilmesine İlişkin Deklarasyon kabul edilerek sömürgecilikten kurtulma süreci hızlandırıldı.

1964: Gelişmekte olan ülkelerin ekonomik çıkarlarını desteklemek amacıyla Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) kuruldu.

1971: Çin Halk Cumhuriyeti, Çin’in BM ve Güvenlik Konseyi’ndeki temsilcisi olarak Çin Cumhuriyeti’nin (Tayvan) yerini alır.

1980s: BM, İran-Irak Savaşı ve Sovyet-Afgan Savaşı’nın sona ermesinde arabuluculukta merkezi bir rol oynar.

1990: BM, Namibya’da bağımsızlığa geçişi denetleyerek dekolonizasyon çabalarında önemli bir başarıya imza attı.

1991-Günümüz: Soğuk Savaş Sonrası Zorluklar ve Küreselleşme

1991: BM, Irak güçlerinin Kuveyt’ten çıkarılması için bir ülkeler koalisyonuna yetki vererek Soğuk Savaş’ın sona ermesinin ardından yeni bir işbirliği döneminin başladığını gösterdi.

1994: BM, Ruanda’daki soykırımı önlemedeki başarısızlığı nedeniyle eleştirilere maruz kaldı.

2000: Yoksulluk, eğitim ve sağlık konularını ele almayı amaçlayan Milenyum Kalkınma Hedefleri’nin (MDGs) kabul edilmesine yol açan Milenyum Zirvesi düzenlendi.

2015: Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SKH’ler), çevresel sürdürülebilirliği de içeren daha geniş bir gündemle BKH’lerin yerini almak üzere kabul edilir.

2020s: BM, COVID-19 salgını, iklim değişikliği ve Suriye ve Yemen gibi bölgelerdeki çatışmalar da dahil olmak üzere çok sayıda zorlukla karşı karşıya kalmaya devam ediyor. Küresel sorunların ele alınmasında geçerliliğini korumak için uyum sağlamaya ve reform yapmaya çalışıyor.

Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres Bio

António Manuel de Oliveira Guterres, Birleşmiş Milletler’in 9. Genel Sekreteri olup 1 Ocak 2017 tarihinde göreve başlamıştır.

30 Nisan 1949’da Portekiz’in Lizbon kentinde doğan Guterres, hem Portekiz siyasetinde hem de uluslararası diplomaside uzun ve seçkin bir kariyere sahiptir.

Guterres, BM Genel Sekreterliği görevinden önce Haziran 2005’ten Aralık 2015’e kadar Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) görevini yürütmüştür. UNHCR’de görev yaptığı süre boyunca, operasyonları düzene sokma ve örgütü daha verimli hale getirme çabalarının yanı sıra 21. yüzyılın başlarında yaşanan en şiddetli yerinden edilme krizlerinden bazılarında mültecilere destek vermek için yaptığı çalışmalarla tanındı.

Guterres’in Portekiz’deki siyasi kariyeri, 1995-2002 yılları arasında Sosyalist Parti’yi temsilen Başbakanlık görevini de içermektedir. Hükümeti önemli sosyal reformları hayata geçirmesi ve ülkenin Avro bölgesine girişini yönetmesiyle dikkat çekmiştir. Başbakan olarak görev yaptığı dönemde Portekiz’de teknolojik ilerleme ve yeniliğe de vurgu yapıldı.

Lizbon’daki Instituto Superior Técnico’dan Mühendislik diplomasına sahip olan Guterres, siyasete girmeden önce akademisyen olarak sistem teorisi ve telekomünikasyon sinyalleri konularında yardımcı Doçent olarak dersler vermiştir.

Guterres, kariyeri boyunca sosyal adalet, insani yardım çalışmaları ve mülteciler ile yerinden edilmiş kişilerin haklarının savunulması konularındaki kararlılığıyla tanınmıştır. BM Genel Sekreteri olarak yaklaşımı, özellikle iklim değişikliği, sürdürülebilir kalkınma ve barışı koruma zorluklarının ele alınmasında dayanışma ve küresel işbirliği çağrıları ile öne çıkmıştır.

Guterres, Haziran 2021’de Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri olarak ikinci bir dönem için yeniden seçildi ve liderliği 2026 yılının sonuna kadar sürecek. Guterres görevi süresince; Birleşmiş Milletler’in küresel yönetişimdeki rolünü güçlendirme, uluslararası işbirliğini geliştirme ve örgütün iklim eylemi, dijital işbirliği ve insan haklarının desteklenmesine olan katkısını artırma çabalarıyla öne çıkmıştır.

BM Organizayonel Yapısı ve Mekanizmalar

Birleşmiş Milletler (BM), barış ve güvenlik, kalkınma, insan hakları, insani yardım ve uluslararası hukuk dahil olmak üzere çok çeşitli uluslararası sorunları ele almak üzere tasarlanmış karmaşık bir organizasyon yapısına sahiptir. İşte BM’nin ana organları ve mekanizmalarına genel bir bakış:

Ana Organlar:

Genel Kurul: Tüm üye devletlerin eşit temsil edildiği ana müzakere organıdır. Barış ve güvenlik, bütçe konuları ve yeni üyelerin kabulü de dahil olmak üzere çok çeşitli konularda kararlar alır.
Güvenlik Konseyi: Uluslararası barış ve güvenliğin korunmasından sorumludur. Veto yetkisine sahip beş daimi üye (Çin, Fransa, Rusya, Birleşik Krallık ve ABD) dahil olmak üzere 15 üyesi vardır. Konsey barışı koruma misyonları konuşlandırabilir, yaptırımlar uygulayabilir ve askeri harekat yetkisi verebilir.
Ekonomik ve Sosyal Konsey (ECOSOC): BM’nin 15 uzman kuruluşu, işlevsel komisyonları ve beş bölgesel komisyonunun ekonomik, sosyal ve ilgili çalışmalarını koordine eder. Uluslararası ekonomik ve sosyal işbirliğini ve kalkınmayı teşvik etmeye odaklanır.
Uluslararası Adalet Divanı (ICJ): Merkezi Hollanda’nın Lahey kentinde bulunan BM’nin başlıca yargı organıdır. Devletler tarafından sunulan hukuki ihtilafları çözüme kavuşturur ve yetkili uluslararası organlar ve kurumlar tarafından kendisine havale edilen hukuki meseleler hakkında istişari görüş bildirir.
Sekreterlik: Genel Sekreter tarafından yönetilen Sekretarya, BM organlarının toplantıları için ihtiyaç duydukları çalışmaları, bilgileri ve tesisleri sağlar. Ayrıca Güvenlik Konseyi, Genel Kurul, Ekonomik ve Sosyal Konsey ve diğer BM organları tarafından verilen görevleri yerine getirir.
Mütevelli Heyeti: Başlangıçta, özyönetime veya bağımsızlığa geçerken Güven Bölgelerinin yönetimini denetlemek için kurulmuştur. Son Güven Bölgesinin 1994 yılında bağımsızlığını kazanmasından bu yana faaliyetleri askıya alınmıştır.

Uzmanlaşmış Ajanslar ve Programlar

BM sistemi ayrıca, her biri kendi liderliğine ve bütçesine sahip, belirli konulara odaklanmış bir dizi uzman kuruluş ve program içermektedir. En çok bilinenlerden bazıları şunlardır:

Dünya Sağlık Örgütü (WHO): Küresel sağlık sorunlarına ve pandemi müdahalesine odaklanır.

Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF): Dünya çapında çocuklara insani ve gelişimsel yardım sağlar.

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO): Eğitim, kültürel gelişim ve bilimsel işbirliğini teşvik eder.

Dünya Bankası Grubu: Gelişmekte olan ülkelere, bu ülkelerdeki insanların ekonomik beklentilerini ve yaşam kalitesini iyileştirmesi beklenen kalkınma programları (örneğin köprüler, yollar, okullar) için mali ve teknik yardım sağlar.

Uluslararası Para Fonu (IMF): Uluslararası para sistemlerini istikrara kavuşturmak için çalışır ve üye ülkelere mali yardım ve tavsiyeler sağlar.
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP): Yoksulluğun azaltılması, HIV/AIDS, demokratik yönetişim, enerji ve çevre ile sosyal kalkınma konularına odaklanır.

Barış ve Güvenlik Mekanizmaları

Barışı Koruma Operasyonları: Ateşkesleri korumak ve sürdürülebilir barış için koşullar yaratmak üzere çatışma bölgelerine konuşlandırılır.

Yaptırımlar: Güvenlik Konseyi tarafından çatışan tarafları kararlarına uymaya zorlamak için uygulanır.

Uluslararası Mahkemeler: Bireyleri savaş suçları, insanlığa karşı suçlar ve soykırım suçlarından yargılamak için kurulmuştur.

İnsani Yardım ve Kalkınma İşbirliği

İnsani İşler Koordinasyon Ofisi (OCHA): Acil durumlarda insani yardım operasyonlarını koordine eder.

Dünya Gıda Programı (WFP): Acil durumlarda gıda yardımı sağlar ve beslenme ve gıda güvenliğini iyileştirmek için çalışır.

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR): Bir hükümetin ya da BM’nin talebi üzerine mültecileri korur ve destekler.

Bu yapı, BM’nin dünya çapında barış, güvenlik ve refahı teşvik etme yönündeki genel hedeflerine ulaşmak için çeşitli uzmanlık kuruluşlarının ve programlarının uzmanlığından yararlanarak farklı ilgi alanlarındaki sorunları kapsamlı bir şekilde ele almasına olanak tanır.

BM Üye Ülkeler– (193)

Afganistan, Arnavutluk, Cezayir, Andorra, Angola, Antigua ve Barbuda, Arjantin, Ermenistan, Avustralya, Avusturya, Azerbaycan, Bahamalar, Bahreyn, Bangladeş, Barbados, Belarus, Belçika, Belize, Benin, Butan, Bolivya, Bosna Hersek, Botsvana, Brezilya, Brunei, Bulgaristan, Burkina Faso, Burma, Burundi, Cabo Verde, Kamboçya, Kamerun, Kanada, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Şili, Çin, Kolombiya, Komorlar, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Kongo Cumhuriyeti, Kosta Rika, Fildişi Sahili, Hırvatistan, Küba, Kıbrıs, Çekya, Danimarka, Cibuti, Dominika, Dominik Cumhuriyeti, Ekvador, Mısır, El Salvador, Ekvator Ginesi, Eritre, Estonya, Esvatini, Etiyopya, Fiji, Finlandiya, Fransa, Gabon, Gambiya, Gürcistan, Almanya, Gana, Yunanistan, Grenada, Guatemala, Gine, Gine-Bissau, Guyana, Haiti, Honduras, Macaristan, İzlanda, Hindistan, Endonezya, İran, Irak, İrlanda, İsrail, İtalya, Jamaika, Japonya, Ürdün, Kazakistan, Kenya, Kiribati, Kuzey Kore, Güney Kore, Kuveyt, Kırgızistan, Laos, Letonya, Lübnan, Lesotho, Liberya, Libya, Lihtenştayn, Litvanya, Lüksemburg, Madagaskar, Malavi, Malezya, Maldivler, Mali, Malta, Marshall Adaları, Moritanya, Mauritius, Meksika, Mikronezya Federal Devletleri, Moldova, Monako, Moğolistan, Karadağ, Fas, Mozambik, Namibya, Nauru, Nepal, Hollanda, Yeni Zelanda, Nikaragua, Nijer, Nijerya, Kuzey Makedonya, Norveç, Umman, Pakistan, Palau, Panama, Papua Yeni Gine, Paraguay, Peru, Filipinler, Polonya, Portekiz, Katar, Romanya, Rusya, Ruanda, Saint Kitts ve Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent ve Grenadinler, Samoa, San Marino, Sao Tome ve Principe, Suudi Arabistan, Senegal, Sırbistan, Seyşeller, Sierra Leone, Singapur, Slovakya, Slovenya, Solomon Adaları, Somali, Güney Afrika, Güney Sudan, İspanya, Sri Lanka, Sudan, Surinam, İsveç, İsviçre, Suriye, Tacikistan, Tanzanya, Tayland, Doğu Timor, Togo, Tonga, Trinidad ve Tobago, Tunus, Türkiye (Turkiye), Türkmenistan, Tuvalu, Uganda, Ukrayna, BAE, Birleşik Krallık, ABD, Uruguay, Özbekistan, Vanuatu, Venezuela
Gözlemciler – Filistin, Vatikan